Follow
Greinin var skrifuð fyrir Morgunblaðið og birtist þar, laugardaginn 14. nóvember, 2020.
Trauðla svo tormelt
Fjórða plata Báru Gísla kallast HĪBER. Hægt en bítandi hefur Bára verið að afla sér virðingar sem eitt helsta nútímatónskáld landsins, hvar tilraunastarfsemi er legíó á meðan ekki er gefinn þumlungur eftir í grjóthörðu og nánast miskunnarlausu tónmálinu.
Bára Gísladóttir á nú að baki fjórar plötur með þessari hér en fyrri plöturnar eru Different Rooftops (2015), B R I M S L Ó Ð (2016) og Mass for Some (2017). Þá er hún að vinna að fimmtu plötunni með Skúla Sverrissyni sem hljóðblandaði HĪBER . Bára er búsett í Kaupmannahöfn og er æði virk sem hljóðfæraleikari (kontrabassi) og tónskáld og verk hennar hafa verið flutt af hljómsveitum víðs vegar um Norðurlöndin á hinum og þessum hátíðum. Hún hefur leikið með Elju, Skark, Ensemble Adapter, Orphic Oxtra, Sinfóníuhljómsveit Íslands og S.L.Á.T.U.R. félagsskapnum íslenska og verk hennar hafa verið flutt út um allan heim, af hinum og þessum hljómsveitum.
Plötur Báru hafa verið einkar jaðarbundnar verður að segjast, a.m.k. ef við berum hana saman við önnur íslensk tónskáld. Ég hef haft orð á því áður í pistli að þolmörk tónlistarinnar eru reynd fyrst og fremst af konum hér á landi, sjá t.d. Hafdísi Bjarnadóttur, Þórönnu Björnsdóttur, Bergrúnu Snæbjörnsdóttur svo fáeinar séu nefndar. Plötur Báru eru krefjandi, sjá til dæmis B R I M S L Ó Ð hvar verkin klórast áfram löturhægt, sveiflast á köflum út í hálfgerða hávaðalist, hljóðfæri renna inn og út úr hljóðrásunum að því er virðist tilviljanakennt. Torrætt ferðalag og tilraunakennt mjög, framsækni og frumleiki, fyrst og fremst.
Það er heildarhugmynd á bakvið HĪBER . Rannsókn á áferð og myrkri þar sem hugmyndin um „kjarna“ er miðlæg. Orðið hibernus er latneskt og þýðir vetur eða vetrarlegt en vísar og í híði. Verkið skiptist í átta hluta og eru kontrabassi og rafhljóð brúkuð til að kalla þessi áhrif fram.
Það er alltaf gott merki fyrir tónskáld þegar spurt er „á hvað ertu að hlusta?“ eins og kona mín spurði er HĪBER lak um stofuna. Það er eiginlega enn betra þegar sagt er „gætir þú lækkað?“ Því að það var nákvæmlega það sem gerðist þegar nokkrar mínútur voru liðnar af „SUĪ“. Þetta opnunarlag er óþægilegt og á líkast til að vera það. Sargandi strengir bresta í hrein óhljóð og skruðninga og laginu vindur áfram á ógnvekjandi hátt. Hryllileg stemning í gangi. Ógnvekjandi upphaf og þessum óþægilegheitum er haldið áfram á „VĒXŌ“. Þriðja lagið (ég er poppfræðingur og tala um lög en ekki verk. Svona oftast) kallast „no afterlife thanks“ og lágstafirnir gefa til kynna meiri værð. Og er það svo. Skruðningarnir halda áfram en fuglasöngur er að baki. „her palms faced down forever after“ er í svipuðum gír, áleitið en að sama skapi naumhyggjulegt. Áhlýðilegt eiginlega. „tvíhirta“ felur í sér hjartaslag, enda vísar „hirta“ í slíkt. Á „cusp day“ erum við komin enn lengra frá þeim verkum sem opnuðu plötuna. Meira „ambient“, smíðin sú liggur meira yfir okkur eða hangir fremur en hún sé að krafsa í okkur. Nánast „industrial“ niður á bak við og verkið tekur sér tíma, tikkar höfuglega áfram. Hástafasmíðin „GRAVIS“ er grimmari, lætur þig ekki í friði, á köflum eins og manneskja sé að renna nöglum niður krítartöflu. Plötunni er svo lokað með „fists clenched“. Tilfinningin sem í titlinum er raungerist tónlistarlega, það er magnþrungin spenna og innilokun í gangi, þú ert kominn á bríkina. Þetta lokalag rammar HĪBER nokkuð vel inn. Mikil orka og brjálæði en óskiljanleg værð engu að síður. Heyrn er sögu ríkari.
Báru tekst nefnilega að samþætta tvennt á þessari plötu. Tónlistin er stundum erfið og nánast óþolandi en stundum – og jafnvel inni í þessum „óþægilegu“ lögum – er stilla og rólegheit. Hugleiðandi staður. Það er ekki beint skemmtilegt að vera fastur í híði. En, mikið sem það er samt notalegt líka!
Deildu!
