Follow
Greinin var skrifuð fyrir Morgunblaðið og birtist þar, laugardaginn 26. september, 2020.
Að ná andanum…
Nú verður rýnt í plötuna Epicycle II sem Gyða Valtýsdóttir sendi frá sér í ágústlok. Á henni flytur hún verk eftir átta íslensk tónskáld sem öll eiga það sammerkt að tengjast henni á einn eða annan hátt.
Þetta er þriðja sólóplata Gyðu og sú þriðja sem ég fæ að rýna í á þessum vettvangi. Í ítarlegu viðtali við blað þetta (27. ágúst) segir Gyða: „Þessi plata er óður til samstarfs… Ég væri ekki það sem ég er án fólksins í kringum mig. Allir þeir sem ég vinn með á plötunni hafa verið í lífi mínu í um 20 ár og hafa haft stór áhrif á sköpun mína.“ Fólkið sem um ræðir eru þau Ólöf Arnalds, Daníel Bjarnason, Úlfur Hansson, Jónsi, María Huld Markan Sigfúsdóttir, Kjartan Sveinsson, Skúli Sverrisson og Anna Þorvaldsdóttir. Átta tónskáld og átta lög/verk sem spanna um 40 mínútur. Allt fólk sem tengist Gyðu en er líka með margvíslegar innbyrðis tengingar.
Tvær plötur Gyðu til þessa hafa verið mikilfenglegar og ekkert minna. Stórkostleg verk sem hafa komið henni á kortið og það verðskuldað en fyrir það seinna var hún sæmd tónlistarverðlaunum Norðurlandaráðs. Epicycle (2016/2017) innihélt verk sem spönnuðu 2000 ára sögu skrifaðrar tónlistar og útkoman hreinasta snilld. „Einhver óræður galdur í gangi sem hefur sig upp fyrir sjálfa tónlistina og hittir mann þráðbeint í hjartastað,“ sagði ég á sínum tíma. Gyða fylgdi henni eftir með frumsömdu verki, Evolution (2018): „Flæðið er, líkt og á Epicycle , draumkennt og óheft, líkt og tónlistin sé samin og flutt í einhverjum handanheimi.“ Já, ég var kjaftstopp þegar ég heyrði þessi verk á sínum tíma og er það í raun enn. Þau hafa ekki misst agnarögn af mætti sínum, eða eins og ég sagði um Epicycle : „Stemningin er óútskýranleg í raun, en maður finnur svo vel fyrir áhrifunum, hvernig tónlistin talar til hjartans og fær líkamann til að skjálfa. Einstaklega heilsteypt plata, líður áfram eins og fallegur draumur.“
Epicycle II hefst með „Unfold“, sex mínútna verki eftir Skúla Sverrisson. Þekki maður listamennina verður maður strax var við fingraförin og það er mikill „Skúli“ yfir hér. Skúli skrifar alltaf svo fallega, dregur mann inn í seiðandi heim og í útsetningu Gyðu og hans er ekki að spyrja að leikslokum. Frábært verk! „Safe to Love“ er eftir Ólöfu Arnalds en hún semur líka texta. Meira „lag“ en upphafsstemman en líka mjög Ólafarlegt. Blíð melódía sem snertir mann. Gyða syngur og sellóið er marglaga og áhrifaríkt eftir því. „Mikros“ er stutt verk eftir Önnu Þorvalds en þeim mun öflugra. Maður skilur vel af hverju Anna er í hávegum höfð. Þessi dýpt í tónlistinni hennar – hyldýpi eiginlega – er svo tilfinnanleg og máttug og þetta stefnumót Önnu og Gyðu með því best lukkaða hér. Magnað. Úlfur Hansson og Gyða semja „Morphogenesis“ saman, dökkleitt og kvikmyndalegt enda alls kyns hljóðgervlar í heimsókn í þetta sinnið. Rökkurstemmur sem skríða upp eftir bakinu. „Liquidity“ er samið af Gyðu og Kjartani Sveinssyni. Rómantískt nánast og flúrað enda heil hljómsveit mætt, trommur, gítarar og þess háttar. „Air to Breathe“ er eftir Daníel Bjarnason og það má finna á plötu hans Processions (2010). Sterkt lag og Gyða bendir réttilega á í nefndu viðtali að sú staðreynd að hún og Daníel hafi verið par í sex ár spili inn í flutninginn og túlkunina. „Evol Lamina“ er samstarfsverkefni Gyðu og Jónsa og eins og er mitt uppáhald. Sérkennilegasta smíðin og sú frumlegasta en það er eitthvað við þetta sem fer alla leið og það með glans. „Octo“ eftir Maríu Huld Markan Sigfúsdóttur (í samstarfi við Gyðu) slúttar plötunni, hægt og nokk dramatískt kveðjustef sem býr yfir ókennilegum ógnum sem er ýjað að út í gegn.
Þrátt fyrir alla þessa ólíku höfunda er sterkur þráður út í gegn. Gyðuhljómur. Hún, eðlilega, bindur þetta allt saman. Það er húm yfir mestallan tímann, en glettur á stöku stað líka (Kjartan, Ólöf). En fyrst og fremst finnur maður fyrir þessum óútskýranlega galdri sem þessi ótrúlega tónlistarkona býr svo ríkulega yfir.
Deildu!
