Follow
Greinin var skrifuð fyrir Morgunblaðið og birtist þar, laugardaginn 11. september, 2021.
Heimur á heljarþröm
Í þessum pistli verður rýnt af alefli í nýjustu plötu Tuma Árnasonar, Hlýnun, auk þess sem ljósi er varpað á feril þessa mikilhæfa saxófónleikara og tónskálds.
Tumi hefur flögrað óhræddur um nýstárlega heima í tónsköpun um nokkra hríð og eftir því hefur verið tekið. Hann starfar þess til að gera á ytri mörkunum, var t.d. einn af þeim sem stóðu að spunaútgáfunni Úsland á sínum tíma og hefur spunnið af krafti í Mengi ásamt líkum sálum. Það er eiginlega hægt að tala um litla senu sem stundar uppdýrkun á vel tilraunaskotinni tónlist, oft djasstengdri, og ég nefni Sölva Kolbeinsson og Hist Og sem dæmi þar um, ásamt Tuma. Ingibjörg Turchi, Hróðmar Sigurðsson og Magnús Jóhann tengjast inn í þetta dæmi, allt aðilar sem stunda sólóferil þó að þeirra frábæru afurðir mælist reyndar ekki jafn hátt á sýruskalanum. Allir þessir aðilar spila hver með öðrum og svo eru frekari tengingar út og suður sem ég ætla ekki að gera að frekara umtali hér.
Ég skrifaði um plötu Tuma og Magnúsar Trygvasonar Eliassen frá 2019, Allt er ómælið , á þessum vettvangi og þar var hægt að pikka upp hin og þessi áhrif, frjálsar djassplötur og óhljóðalist sem kom frá Bretlandi undir lok áttunda áratugarins t.d., Henry Cow, Fred Frith og spunagengið það allt. Tilkomumikið verk á margan hátt en þetta hér, Hlýnun , er af nokkuð öðrum þræði. Stærra, fyllra, ofsalegra, margslungnara. Bústið og metnaðarfullt mjög.
Nú eru spilarar líka fjórir. Tumi blæs í saxann, Magnús lemur húðir, Magnús Jóhann kitlar fílabeinið og sjálfur Skúli Sverrisson plokkar bassann. Samstarfsmaður Tuma, hljóðmeistarinn Albert Finnbogason, sá svo um að renna sleðum en platan var tekin upp á einum degi í Sundlauginni. Sarah Register hljómjafnaði.
Það er mikið undir á plötunni, enda þrælpólitískt konseptverk um umhverfisáhrif okkar manna, ágengd, ólund og þá feigðarför sem við virðumst vera á. Uppbygging verksins er merkileg. Fimm verk eður hlutar, hvar þau fjögur fyrstu verða lengri og lengri þangað til plötu er slitið með styttri ópus. Upphafið, „Lungu“, er þá grimmúðlegt, hart og kalt, engin grið gefin. „Ég reyni á þanþolið í upphafi,“ sagði Tumi mér. „Þolgóðir fá svo verðlaun eftir því sem á líður.“ Upphafsstefið er nokk dramatískt, hljóðfæri fljúgast á, en það er uppbygging, svona „það er eitthvað svakalegt að fara að gerast“ andi yfir. Og það er líka raunin í næsta útspili, „‘O{lsquo}ô‘â{lsquo}â“. Mikið kraðak og kakófónía, allt að verða vitlaust. „Svart haf“ ber með sér meiri stillu. Magnús trymbill strýkur skinninu af kappi, maður heyrir um leið hver er að munda kjuðana, og aðrir svona hoppa í kringum hann. Tólf mínútna verk sem ber með sér bæði ljós og skugga. Enn lengist þetta, því að „Söngur úr svartholinu“ er tæpar sextán mínútur. Slagverkið ómstrítt sem fyrr en saxófónninn tekur sér og rými og Magnús hamast á píanóinu. Skúli rumblar undir af miklum móð. Já, það er mikið í gangi hér og þessi stilla sem ég var að tala um er líklega af skornari skammti en ella, nú þegar ég sé þennan texta minn. En, hún leggst samt svo undurblítt yfir í lokalaginu. „Um heimsslit/Suð“ eru kaflar fimm og sex, slengt saman. Tónlistin byrjar á sæmilegustu melódíu, svei mér þá, og allt er undarlega eðlilegt í smástund. Síðustu mínúturnar líða svo eins og glæst endalok í Tarkovsky-mynd. Umhverfishljóð, eiginlega þægileg, fylla vitin og þetta er ljóðrænt og bara mjög fallegt. Nú kastar maður mæðinni, staldrar við, hugsar, nýtur, pælir og tekur inn. Frábært.
Tumi er gegnheill í pólitíkinni og andkapítalismanum og ég hneigi mig. Platan er á Bandcamp en einnig til í glæsilegri vínylútgáfu. Pakkinn utan um er listaverk en um leið hálfgert rit þar sem Brynja Hjálmsdóttir, Tómas Ævar Ólafsson og Tumi Árnason setja niður texta þar sem ýmislegt í boðskap þeirra er útskýrt; alls kyns hollráð og bendingar um hvernig hægt er að umgangast móður jörð af meiri ærlegheitum. Um hönnun sáu Elín Edda Þorsteinsdóttir og Íbbagoggur en umslagslistin er á vegum Þorsteins Cameron. Útgefandi er hin frábæra Reykjavík Record Shop, húrra fyrir henni!
Deildu!
