Follow
Skrifað í tengslum við Nuuk Nordic Culture Festival, hátíð í Nuuk sem við sóttum heim dagana 9. – 12. október.
Við áttum Hljóma, Færeyingar Faroe Boys en Grænlendingar? Nú, The Eskimos auðvitað! Sú sveit starfaði á sjöunda áratugnum og kom út fjögurra laga smáskífu árið 1966. Greinarkorni þessu er alls ekki ætlað að vera tæmandi yfirferð hvað sögu grænlenskrar popp/rokktónlistar varðar, mig langar líka til að hugsa aðeins um gerð hennar, eiginleika og þá stöðu sem þessi grannþjóð okkar er í gagnvart poppheimum.
Áður ég fór í þessa góðu ferð mína til Nuuk leitaði ég hófanna hvað grænlenska tónlist varðar en varð lítt ágengt. Atlantic Music, sem ræður yfir mestallri grænlenskri tónlist, a.m.k. gamla katalógnum (svipað og Sena) er ekki enn búið að koma honum í streymisvænt form (sem í dag þýðir að tónlistin er ekki til). Ræddi um þetta við vin minn frá Færeyjum, Knút Háberg Eysturstein, sem er nokkurs konar Arnar Eggert eyjanna (eða ég þá Knút Háberg þessa lands). Spurði hann, er ekkert að gerast í grænlenskri tónlist? Hann tjáði mér að það væri fullt í gangi tónlistarlega, en einföld landafræði gerði íbúum ókleyft að koma á netverki fólks og tónlistarmanna líkt og gert er á Íslandi og í Færeyjum. Vegalengdir eru gríðarlegar, engir vegir, og á meðan það er mikið fútt í þessu þorpi og mögulega sama fútt í öðru þorpi vita þorpsbúar endilega ekkert hver af öðrum.
Á áttunda áratugnum sté hljómsveitin Sume fram, söng á grænlensku og setti af stað grænlenska rokkbylgju. Í textum var sveitin gagnrýnin á dönsku nýlenduherrana og allt er þetta skjalfest í fínni heimildamynd frá 2014. Þennan sama áratug hóf útgáfan ULO starfsemi sína í næststærsta bæ Grænlands, Sisimiut. Mikið af plötum kom út undir enda áttunda áratugarins og fram á þann níunda. Grænlenskt popp tók mið að því sem var að gerast erlendis, og t.a.m. var nokkuð um reggísveitir á níunda áratugnum (og voru þeir þannig tveimur áratugum á undan okkur!). Zikaza er nafn sem var stórt á níunda áratugnum (popprokk) og fljótir voru þeir í rappið, en Nuuk Posse var stofnuð 1985. Fyrsta smáskífan 1992 og fyrsta breiðskífan 1996 (í gegnum hið belgíska Sub Rosa). Grænlenskt rapp hefur verið sæmilegasti fasti og oft með alvöru „gettó“-blæ en nóg er að virða fyrir sér blokkirnar þarna úti til að skilja þá aðkomu.
Hér er þungarokk (Arctic Spirits, nema hvað), Grugg (Chilly Friday byrjuðu þannig) o.s.frv. Sumir undirstrika heimasvæðið, annað hvort með ímynd eða tónlist (henda í trommudans-stef eða álíka) en sumir ekki. Á tíunda áratugnum komu fram dívur eins og Mariina og Nina og síðan Julie (Berthelsen), hálf-grænlensk söngkona sem syngur tiltölulega hefðbundið dívupopp í ætt við Celine Dion og telst með frægustu, grænlensku listamönnum. Listamenn eins og Angu eru þá ekkert sérstaklega að vísa í upprunann, þó þeir neiti honum ekki. Nanook fara bil beggja, grænlensk tákn hér og hvar en tónlistin – sungin á grænlensku – er melódískt popprokk í anda Coldplay/Radiohead. Það er frábær grein á netinu um þetta allt saman eftir Andreas Otto sem einnig rekur vefsvæðið greenlandicpopularmusic.com.
Restinni af þessari úttekt ætla ég hins vegar að eyða í mann að nafni Rasmus Lyberth, sem er sennilega þekktasti grænlenski tónlistarmaðurinn. Lyberth er ótrúlegur, einslags seiðkarl („spirit man“) og tónlistin að stofni til nokkurs konar söngvaskáldatónlist. Hann hefur ferðast víða, spilað um allar koppagrundir og býr í Óðinsvé. Hann gaf út nýja plötu í síðasta mánuði, Inuunerup oqarfigaanga / Livet skal leves på ny, og hún er einfaldlega stórkostleg að öllu leyti. Nei, ég átti ekki von á þessu lesandi góður. Maðurinn, sem er 68 ára, syngur eins og þetta sé hans síðasta, af slíkum krafti að manni fallast eiginlega hendur. Svona ævikvöldsverk á pari við það sem Johnny Cash gerði með Rick Rubin. Magnþrunginn kraftur liggur á bakvið allt, eitthvað sem trauðla verður lýst með orðum. Platan byrjar rólega en í öðru lagi er hent í afríska stemmu eins og ekkert sé sjálfsagðara. Og það svínvirkar! Platan er galdur út í gegn. Heyrn er sögu ríkari, platan streymir glatt á Spottanum, ólíkt annarri grænlenskri tónlist.
En hey! Læt þetta nægja. Gæti skrifað endalaust um þetta, sem betur fer. Ég viðurkenni að ég vissi harla lítið um tónlist eyjunnar áður en ég fór en nú er ég kominn á bólakaf. Sletti bara og segi: Watch this space!
Deildu!
