Follow
[Greinin var skrifuð fyrir Morgunblaðið og birtist þar, laugardaginn 24. nóvember]
Af „réttri“ tónlist og „rangri“
• Við búum við sístækkandi markað endurútgáfna og endurlita
• Í einhverjum tilfellum er um að ræða nýjar útgáfur af gamalkunnum lögum
Fyrir þessi jól kemur út íburðarmikill, forláta (og ekki síst þungur) kassi með öllum Bítlaplötunum – á vínyl. Við erum farin að venjast þessu, tónlist sem hugnast „barnasprengju“-kynslóðinni svokölluðu, ’68-kynslóðinni (fólk fætt ca ’40-’50), sem er um leið fólkið með áhrif og völd í dag og það vill fá sitt Bítlagarg og engar refjar!
Eins og lög gera ráð fyrir er búið að pússa upp hljóð og „vínylperrar“ munu geta dvalið í sjöunda himni innan um þessa dásemdartónlist um jólin. Að auka hljómgæði er lenska í þessum fræðum en sumir listamenn ganga lengra. Hart var deilt á Frank Zappa er hann endurútgáf nokkrar plötur sínar með nýuppteknum bassaleik. Fjörutíu ára afmælisútgáfur af plötum The Doors innihalda í einhverjum tilfellum öðruvísi hljóðblandanir á lögum sem við þekkjum gjörla (mest áberandi á „Break on Through“). Mike Scott, leiðtogi Waterboys tók svona æfingar enn lengra er plata sveitarinnar, A Pagan Place, var endurútgefin árið 2002. Þar var búið að skipta út útgáfum af heilu lögunum og meira að segja lögum bætt inn í upprunalegu lagaröðina. Það segir sig því sjálft að upprunalega listaverkið er breytt, líkt og Leonardo Da Vinci kæmi með tímavél inn í Louvre til að flikka aðeins upp á Mónu Lísu.
Tilfinningaleg tengsl
Þessi „iðnaður“ og að þetta skuli vera stundað yfir höfuð kallar fram margar spurningar, góðar bæði og gegnar. Sú augljósasta lýtur að rétti listamannsins til að hrófa við eigin verkum. Zappa sagði á sínum tíma:
„Þetta eru mín lög. Mér fannst bassinn ekki góður í upprunalegu lögunum. Ég ákvað að breyta honum þess vegna.“ Gagnrýni aðdáenda var hins vegar á þann veg að þeir hefðu þróað tilfinningaleg tengsl við upprunalegu útgáfurnar sem verið væri að hræra í með þessum gjörningi.
Því við getum spurt okkur: hvað er það sem gefur verkunum á endanum gildi? Hafa Zappa eða Scott óvefengjanlegan rétt á því að breyta svona eftir á? Er ekki verið að svína á ákveðnu sambandi listamanns og neytanda? Listamaðurinn kemur verkum sínum á framfæri og vill að aðrir bregðist við (þó að Dylan og fleiri viðhaldi þeirri skoðun sinni að þeim sé alveg sama um hvað öðrum finnst). Ég er ekki sammála þessu, í grunninn sækist fólk alltaf eftir athygli/viðurkenningu í einhverjum mæli, list er ekki búin til í tómarúmi og þetta á kannski sérstaklega við um dægurlistir.
Hvar liggja völdin?
Mike Scott segir í greinarkorni með endurútgáfu A Pagan Place að hann hafi ávallt litið á þær útgáfur sem honum var gert að setja ekki inn á plötuna á sínum tíma sem hinar einu og sönnu. Í viðtali við Paul Rothchild, upptökustjóra Doors, sagðist hann hafa sett inn í lögin parta sem ekki var talið tilhlýðilegt að hafa þar á sínum tíma, vegna íhaldssemi forráðamanna útgáfunnar o.s.frv. Þetta er allt saman gott og blessað en spurningarnar vakna eins og enginn væri morgundagurinn.
Hefði ekki verið eðlilegra að setja þessar breyttu útgáfur inn sem aukalög og leyfa upprunalegu gripunum að standa? Eða hvað? Er eðlilegt að fara svona aftur og breyta verkinu, er eðli tónlistar kannski slíkt að verkin eru eftir allt saman ekki endanleg, þó að tónlistin hafi þó verið þrykkt á plast á sínum tíma og gefin þannig út. Mun þessi endurútgáfubransi, við getum jafnvel kallað hann endurhugsunarbransa, flæða yfir á önnur listform, t.a.m. bækur eða myndverk? Og hversu mikil völd eiga listamennirnir að hafa í þessum efnum, eru þeir einfaldlega ekki of tengdir verkunum eftir allt saman? Með öðrum orðum, hver ákveður hvaða útgáfa er „rétt“ og hver „röng“?
Jamm… smá heilafóður rétt fyrir jólin…
Deildu!
