Follow
Greinin var skrifuð fyrir Morgunblaðið og birtist þar, laugardaginn 13. október, 2018
Tökunum sleppt
Eftir að hafa unnið með tónverk annarra á hinni mögnuðu Epicycle snýr Gyða Valtýsdóttir sér að eigin sköpun. Útkoman er platan Evolution, sem út kom í gær.
Það er figureight sem gefur plötuna út, merki sem tengist Figure 8-hljóðverinu í Brooklyn, New York. Þar stýrir Shahzad Ismaily málum, en hann er Íslandsvinur mikill og hefur unnið með margvíslegum hérlendum tónlistarmönnum. Hildur Maral Hamíðsdóttir framkvæmdastýrir útgáfunni sem hefur m.a. gefið út plötur með íslensku listamönnunum Indriða, JFDR og Úlfi (Hanssyni). Áherslan er á næmni og djúpskilning á milli listamanna og útgefenda, áhersla sem skilar sér í afurðunum, tónlistar- sem hönnunarlega. Gyða Valtýsdóttir gaf út plötuna Epicycle seint á árinu 2016, plata sem fékk svo almennilega útgáfu ári síðar, m.a. fyrir tilstuðlan Smekkleysu. Það verk vakti óskipta athygli, og ekki að ósekju, en að mati þess sem skrifar er þar á ferðinni eitt magnaðasta tónverk síðustu ára. Á plötunni er að finna lög eða verk eftir tónskáld sem koma úr heimi skrifaðrar tónlistar, samtíma, klassíkur eða hvað fólk vill nú kalla það. Hér eru verk eftir þekkta höfunda á borð við Schubert, Messiaen og Prokofiev en einnig er tekist á við efni eftir tilraunagjarna höfunda á borð við George Crumb og Harry Partch. Orðið sem mér finnst best að nota hvað þá plötu varðar er „galdur“. Stemningin er óútskýranleg í raun, en maður finnur svo vel fyrir áhrifunum, hvernig tónlistin talar til hjartans og fær líkamann til að skjálfa. Einstaklega heilsteypt plata, líður áfram eins og fallegur draumur. Engin truflun, ekkert uppbrot, bara hreint flæði. Gyða tekst t.d. á við Seikilos-verkið, elsta þekkta tónverk veraldar, sem varðveitt er á grafsteini. Þar syngur Gyða og sekkjapípa kemur við sögu og áhrifin af því eru með ólíkindum. Ég var, eðlilega, ekki einn um þessa upplifun og platan var ausin lofi, hérlendis sem erlendis.
En núna er höfundurinn Gyða sjálf. Evolution var tekin upp ásamt Alex Somers en meðverkamenn voru Shahzad Ismaily, Albert Finnbogason, Aaron Roche, Julian Sartorius og Úlfur Hansson. Hljóðritun fór fram í New York og Los Angeles, á tveimur tíu daga tímabilum og var einn frídagur þar á milli. Kjöraðstæður voru í boði, líkamlega sem sálrænt séð, góður matur, grænt te og hugleiðsla með reglubundnum hætti. Flæðið er, líkt og á Epicycle, draumkennt og óheft, líkt og tónlistin sé samin og flutt í einhverjum handanheimi. En, og þetta er mikilvægt, þetta eru lögin hennar Gyðu og henni tekst að knýja fram sterk og einstök höfundareinkenni. Ekkert er gefið, á meðan strengir læðast um og rafhljóð sindra og humma undir og yfir koma söngraddir inn í blönduna. Og hverfa svo. Þetta er heyrnartólatónlist, tækifæri til að slökkva algerlega á sér og njóta. Þversögn einkennir plötuna að einu leyti, hún er kraftmikil og sannfærandi, en um leið viðkvæmnisleg og blíð. En kannski fara þessir þættir einmitt vel saman? Gyða er þá eldri en tvævetur í þessum bransa, söngröddin er notuð á áhrifaríka vegu og sellóleikur hennar, í senn skapandi og persónulegur, setur sitt mark á alla framvindu. Ég veit að það er klisjukennt að nota orðið „himneskt“ en stundum á það einfaldlega við.
Systir Gyðu, Kristín Anna, kemur þá út með sólóplötu brátt sem ég bíð spenntur eftir. Undanfarna mánuði og misseri hafa flætt fram sterkar plötur úr kvennaranni, ég nefni t.d. SiGRÚNU, Heklu, sillus, Kæluna miklu, Hórmóna, kiru kiru, RuGL, Ylju og Ingibjörgu Turchi. Úr poppvænni áttum koma svo GDRN, Hildur, Bríet og fleiri. Er þetta allt saman afskaplega vel, tilraunakenndar hliðar tónlistarinnar hafa flætt fallega fram á þessum vettvangi og ég bíð dálítið eftir því – og vona – að næsta stóra „bylgja“ verði „r og b“ tónlist leidd af Hildi og félögum.
Deildu!
