Follow
Greinin var skrifuð fyrir Morgunblaðið og birtist þar, laugardaginn 12. október, 2019.
Eftirspilið…
Ghosteen er ný plata eftir Nick Cave. Þar gerir myrkrahöfðinginn, eða ættum við að segja ljósberinn frekar, upp fráfall sonar síns í músík en þó aðallega máli.
Ghosteen kom út föstudaginn 4. október og fólk á mínum aldri er búið að dvelja á elliheimili samfélagsmiðlanna, Facebook, síðan. Skrafað er og skeggrætt um Nick Cave, sem er mörgum svo kær. Cave hefur átt ótrúleg ár undanfarið. Sonur hans lést á voveiflegan hátt sumarið 2015 og sú reynsla breytti listamanninum. Í stað töffaraskapar og fjarlægðar er fram kominn innilegur einstaklingur sem vill tengjast fólki og sýna því umhyggju og ást. Þetta hefur hann m.a. framkvæmt með því að svara aðdáendum á vefsíðunni Red Hand Files og svo nú á spjalltónleikum, þar sem hann tekur við spurningum úr sal, í einskonar „tilraunastofu í tengingu“.
Síðasta plata Cave, Skeleton Tree, var hálfköruð þegar reiðarslagið kom. Fullbúin varð hún að besta verki listamannsins. Já, ég var ekki sannfærður en er það í dag. Platan er ótrúleg. Síðast þegar ég stakk niður penna um Cave var það út af henni, og þá var ég miðjum klíðum við það að melta hana. Sú plata stingur, uppfull af broddum en líka ægifegurð. Fannst hún samt hálfleiðinleg fyrsta kastið og tjáði mig um það á Snjáldru. Ein athyglisverðasta kenningin sem kom fram í meðfylgjandi athugasemdaþræði var að þessi leiðindi sem ég þóttist finna væru í raun dofi vegna hins mikla áfalls. Cave sneri aftur til vinnu, en í miðju áfalli í raun, hið eiginlega sorgarferli rétt að hefjast. Í myndinni One more time with feeling lýsir hann því að þetta hafi verið eina leiðin ef geðheilsan ætti ekki að hverfa með öllu. Verkið skyldi klárað, þó hann hafi að einhverju leyti – og kannski miklu – verið utangátta.
Push the Sky Away (2013), Skeleton Tree (2016) og nú Ghosteen eru allar því marki brenndar að vera hálfgerðar „ambient“-plötur. Það er lítið rokk í gangi. Þær líða áfram, svífa áfram og engin þeirra meira en sú nýjasta. Og ég er afskaplega ósannfærður um gildi hennar og gæði. Ég sagði einu sinni í gríni um einn uppáhaldsleikstjórann minn, Terrence Malick, að mynd hans Tree of Life væri í senn algerlega stórkostleg en um leið alveg ofboðslega leiðinleg. Eitt útilokar ekki hitt. Líður dálítið þannig með þessa plötu. Hér er áhersla á texta fremur en tónlist og hljóðmotturnar stundum óspennandi. Warren Ellis, hægri hönd Cave, er mistækur í þessu rafsulli sínu. Platan hljómar mæðulega. Ég skynja þetta sem eftirspil. Lok. Eðlilega?
Vandamálið með þessa plötu er að Cave, ólíkt því sem hann er að gera í svarbréfunum til aðdáenda (eða í kvikmyndunum sínum), heldur of mikið aftur af sér, þá textalega. Ég hefði viljað sjá naktari, raunsærri vísanir í það sem er verið að gera upp. Þetta er of mikið undir villtri rós. Ég skal líka með glöðu geði ráðast á fílinn í stofunni. Sem skáld, þá er Cave ekki alveg að „dansa“. Þó hann þrái það mun hann aldrei ná sömu hæðum og Dylan, Cohen, Morrissey. Hann er einfaldlega of sjálfsmeðvitaður. Langar of mikið til að vera SKÁLD og nær því þess vegna ekki að fullu. Það er of stutt í tilgerð, eitthvað sem mér finnst hafa aukist í seinni tíð. Eins og hann sé að máta sig í föt risa og sé óöruggur. Útkoman er því „ofskrifaðar“ línur.
Ég tók eftir þessu í 20.000 days on earth, þar sem hann var að ramma sig inn sem ljóðskáld í restina. Ég fékk aulahroll. En… um leið hef ég aldrei séð „hann“ jafn vel og í þeirri mynd. Hlæjandi, mannlegan, feiminn, gáskafullan. Ef hann myndi slappa aðeins af, tappa inn í þennan gaur, þá yrði hann betri listamaður.
Hvað sem því líður, þá gerir hann ekki svona plötu aftur. Og vonandi aldrei (hér er ég að vísa í það sem orsakaði hana). Brjálað rokk, með einlægni ljósberans að vopni, næst? Það er ekkert víst að það klikki.
Deildu!
