Pono-spilarinn: Hljóði bundið himnaríki eða klæðalaus keisari?

Follow

Greinin var skrifuð fyrir Morgunblaðið og birtist þar, laugardaginn 7. febrúar, 2015

Ó Pónó…

• Hágæða tónlistarspilari Neil Young er umdeildur
• Tímamótatónhlaða eða kötturinn í sekknum?

Þar sem ég sit og skrifa þetta er ég að hlusta á Fly On The Wall, plötu AC/DC (vanmetið verk!), í gegnum lítið Philips-ferðaútvarp. Það er „aux“-tengi í útvarpinu og ég er að streyma plötunni úr tölvunni minni. Af Youtube. Spotify var eitthvað hægt og ég nennti ekki að bíða, fletti plötunni óðar upp á „þjónvarpinu“ og þar var hún að sjálfsögðu. Það er svo gott sem enginn bassi í útvarpinu og streymisupplausnin alveg ábyggilega vafasöm. En þetta dugar. Ég þurfti einfaldlega að heyra AC/DC. Strax.

Enginn munur

Það er eitthvað kaldhæðið við það að ég sé að skrifa pistil um hágæða tónlistartól undir þessum… ja… einhverjir myndu segja ósköpum. Um þessar mundir hamast Neil Young nefnilega við að kynna nýjan stafrænan tónlistarspilara, Pono, sem ku endurvarpa tónlist í mun meiri gæðum en venjulegir mp3-spilarar gera. Margir hafa stigið fram og svarið og sárt við lagt að himnarnir opnist við þessa reynslu, þeir séu að heyra tónlist „í fyrsta skipti“. Enn fleiri hafa hins vegar stigið fram og sagt að það sé enginn greinanlegur munur á Pono og öðrum spilurum sem innihalda mp3-skrár með hárri upplausn. David Byrne kemur almennt inn á svona afspilunarmál í stórgóðri bók sinni How Music Works. Þar segir hann m.a.: „Hvað hljóðritaða tónlist varðar, þá virðumst við alltaf hafa valið þægindi fram yfir gæði.“ 33 1/3 snúninga platan hljómaði ekki alveg jafn vel og 45 snúninga plöturnar en a.m.k. þurftir þú ekki að standa upp og skipta um hlið á þriggja mínútna fresti! Byrne segir að fólk sé jafnan sátt við það sem sé „nógu gott“, svo lengi sem það heyri tónlistina sæmilega. Hann tekur símtöl sem dæmi, við spáum lítið í því hvernig hljóðgæðin eru, svo fremi að við heyrum í ástvinum okkar.

Afstæð hugtök

Young misreiknar sig, þó að tilgangurinn sé göfugur. Pono er fyrir jaðarmarkað sem þarf ekki bara að leggja út fyrir spilaranum heldur þarf að kaupa alla tónlistina upp á nýtt, í gegnum Pono-síðuna. Restin af hlustendum, nánast allir þ.e., er á þessu rófi sem Byrne lýsir. Eða hvernig nam ég t.d. tónlist á unglingsárum, þegar hún var að breyta lífi mínu, mynda hjá mér gæsahúð og kreista fram tár, bæði gleði og sorgar? Í gegnum ódýr útvörp og fermingargræjur, afdönkuð kassettutæki í bílum og af kolrispuðum plötum foreldranna. Í gegnum þessi tól liðu töfrarnir um. Og ekki bara að þetta hafi verið „nóg“; þegar maður minnist þessa tíma eða heyrir þessar gatslitnu plötur fær maður yl í hjartað. Byrne segir: „Hefði ég orðið gagnteknari ef ég hefði upplifað þetta í gegnum mestu gæði? Ég efast stórlega um það.“ Pono-byltingin verður öllum gleymd eftir nokkur misseri. Tónlistarupplifun er heldur aldrei á einn veg, sumir fá sitt „fix“ með því að hlusta á Chris Rea í gegnum Bang & Olufsen, aðrir með því að hlusta á Sonic Youth á gamla kassettutækinu sínu. Hugtakið „gæði“ er afstætt í þessu samhengi. Þegar útvarpsmanninum goðsagnakennda John Peel var ráðlagt að hlusta á geisladiska fremur en vínylplötur, þar sem það væri of mikið yfirborðshljóð („surface noise“) á vínylplötunum, svaraði hann skorinorður: „Listen mate. Life has surface noise.“

Follow