Rýnt í: Norræna þungarokkssýningu í Berlín

Follow

Greinin var skrifuð fyrir Morgunblaðið og birtist þar, laugardaginn 8. júlí, 2023.

Níðþunga norðrið

Yfirstandandi er sýningin Níðþunga norðrið eða Der Harte Norden í Felleshus, húsi norrænu sendiráðanna í Berlín. Um metnaðarfulla yfirlitssýningu er að ræða hvar norrænt þunga- og öfgarokk kemur við sögu.

Ég og hin sænska Ika Johannesson, sýningarstjóri Níðþunga norðsins, eigum margt sameiginlegt. Erum fædd sama ár (1974), eigum tvær unglingsstelpur, störfum sem tónlistarblaðamenn og búum að svipaðri vegferð hvað „fílun“ á þungarokki varðar. Við áttum því auðvelt með að spjalla þegar við hittumst á Zoom-fundi til skrafs og ráðagerða en ég aðstoðaði hana lítið eitt við að koma sýningunni saman, þá sérstaklega með tilliti til Íslands. Tengingum var komið á, upplýsingar sendar áfram og skrafað og skeggrætt um alla anga íslenskrar þungarokksmenningar. Snældur, veggspjöld og plötuumslög voru undir og ég gaf henni Gone Postal bolinn minn þegar hún heimsótti mig í sumar og upp á vegg fór hann í Berlín (Sorrí strákar. Samt ekki).

Norrænt þungarokk er giska þekkt um veröld víða og nýtur, í ákveðnum skilningi, meginstraumsaðdáunar í dag þó að ræturnar séu kirfilega neðan moldu. Sýningin sjálf er byggð upp á framstillingum á plötuumslögum, tímaritum og alls kyns munum; armböndum og klæðnaði t.d. frá frægum aðilum og hljómsveitum. Sýningunni var þá ýtt úr vör með tónleikum, erindum og pallborði (sem var m.a. sótt af Árna Þorláki Guðnasyni, einum af stofnendum Norðanpaunks hátíðarinnar).

Af kjörgripum sem sýninguna prýða má nefna frumeintak af fyrstu plötu Bathory, einnar áhrifamestu öfgarokkssveitar allra tíma, rúnastein sem Amon Amarth nota á tónleikum sínum, bakgrunnsskreytingu Sólstafa frá fyrstu árum hennar, naglaarmbönd frá Gaahl, fyrrum söngvara Gorgoroth og tilkomumikið safn af sjaldgæfum „demó“-snældum sem lánaðar voru af alls kyns aðdáendum – meðal annars íslenskum.

Það var reynsluríkt að fá að vera á kantinum við þá vinnu sem fór í þetta. Messenger-forritið var notað grimmt á lokametrunum og pælingar um Drýsil, Sororicide og sérstaklega Flames of Hell urðu dáyndis djúpar en síðastnefnda sveitin er endalaus uppspretta fyrir þungarokksfræðinga um heim allan.

Sérstök sýning, helguð þungarokki, kemur mér ekki á óvart. Almenn þróun í dægurtónlistarfræðum er einfaldlega svona, rannsóknir sækja í ríkari mæli inn á áður ókönnuð svið og jaðarbundnir hlutir færast nær miðjunni áherslulega séð. Fyrir nokkrum árum stofnuðu þungarokksfræðingar t.a.m. með sér ritrýnt tímarit, Metal Music Studies, og í bígerð er þá enn stærri sýning í París af svipuðum meiði, hönnuð af fræðimanninum Corentin Charbonnier sem sótti Ísland heim fyrir ári og hélt fyrirlestra í HÍ og HA.

Svo ég bregði upp félagsfræðihattinum mínum góða segja rannsóknir á þungarokki – og sýning eins og þessi – mikið um það hvernig unglingamenning, sem er alltaf og eðlilega í andstöðu við ríkjandi gildi og viðhorf, kemur á breytingum, styrkir sjálfsmyndir og hleður upp samfélagi sem heldur utan um meðlimi þess og hjálpar þeim að ferðast um snarruglaðan heim. Senan sem er mikið til undir á sýningunni er merkileg, þ.e. myndun annarrar bylgju norska svartmálmsins upp úr 1990. Tónlist sú var andstaða við regluglatt og niðurdrepandi samfélag, trúarboðun o.fl. og þar fór allt úr böndunum á tíma sem orsakaði kirkjubruna, morð o.fl.

Alla jafna, og þetta er mikilvægt, er það þó ástríða fyrir tónlistinni sem er náttúrulega límið og orkan og einlægnin sem er að finna í handskrifuðum bréfum, handlímdum tímaritum og handljósrituðum snældum undirstingur það glæsilega. Tónlist skiptir máli, tónlist hefur áhrif á okkur og hún leiðir okkur um lífsins veg hvort sem við gerum okkur grein fyrir því eður ei. Þessi grjótharða en um leið gullfallega sýning í Felleshúsi færir okkur heim sanninn um þetta allt saman með áhrifaríkum hætti.

Follow