Follow
Greinin var skrifuð fyrir Morgunblaðið og birtist þar, laugardaginn 14. september, 2019.
„Hæ, hvað segir þú gott?“
Tónlistarmaðurinn goðsagnakenndi Daniel Johnston kvaddi þessa jarðvist, 58 ára gamall, í vikunni. Hjartað gaf sig, en þessi einstaki jaðartónlistarmaður átti hins vegar hjörtu svo ótal margra og þannig greindu helstu meginstraumsmiðlar frá andláti hans. En hver var þessi sérstæði tónlistarmaður?
Máttur tónlistarinnar getur verið mikill. Fólk hvaðanæva úr heiminum getur sameinast í skilningi á því að, jú, þetta lag er fallegt, ástríðufullt og tært. Tárin falla, hvort heldur í Simbabve eða á Sauðárkróki. Daniel Johnston, bandarískur utangarðstónlistarmaður („outsider artist“) hafði þetta á valdi sínu. Tónlist hans þykir svo einlæg, fegurðin svo óheft og náttúruleg að það er erfitt að hrífast ekki með. Þetta stælaleysi hitti Kurt heitinn Cobain t.a.m. í hjartastað á sínum tíma og eftir að dánartilkynningin barst nú á miðvikudaginn hafa tónlistarmenn á borð við Glen Hansard og Beck vottað virðingu sína. En líka fólk úr öðrum geirum og þannig hafa Elijah Wood og Judd Apatow t.d. stigið fram sem aðdáendur.
Tónlistarkonan Zola Jesus segir á tístreikningi sínum: „Ég mun aldrei ná að lýsa nógsamlega vel hversu rík áhrif Daniels voru á mig sem tónlistarmann. Hreinleikinn sem hann bar með sér hvatti mig til að fylgja hjartanu í minni sköpun, sama hversu einföld eða „ófullkomin“ hún væri.“
Þrátt fyrir daglegar orrustur Johnstons við geðhvarfasýki mestan hluta ævi sinnar átti hann alltaf aðdáendur vísa og orðspor Johnstons byggist ekki á meðaumkun eða fyrirgreiðslu. Tónlist hans, sem hann dældi út allar götur síðan 1980 í umtalsverðu magni og mest á kassettum, heillaði fólk sökum einlægrar tjáningar og fallegra, þekkilegra melódía. Sum lögin slúta hálfpartinn yfir vögguvísusvæðinu og lagatitlar eins og „I Am A Baby (In My Universe)“, „Since I Lost My Tooth“ og „Don’t Be Scared“ bera viðkvæmnislegum, barnslegum huga vitni. Johnston varð að því sem kallað er „költ-fígúra“ um miðjan níunda áratuginn og neðanjarðarrokkstjörnur eins og Sonic Youth, Yo La Tengo og Kurt Cobain áttu eftir að taka hann upp á arma sína og tryggðu honum þar með ákveðið brautargengi í músíkkreðsum.
Árið 2005 kom út heimildarmyndin The Devil and Mr. Johnston. Hún fjallar um ævi Johnstons og vakti mikla athygli. Það er ótrúlegt að fylgjast með þróun og þroska Johnstons. Í æsku og á unglingsárum var sköpunargleðin hamslaus; hann teiknaði, bjó til bíómyndir og samdi lög á gítar og píanó allan liðlangan daginn, alla daga. Johnston fór svo að fikta við LSD upp úr tvítugu og viðkvæm sálin fékk á sig stórt högg. Hann fékk djöfulinn á heilann og var settur á stofnun og var inn og út af þeim upp frá því.
Fyrirsögn greinarinnar vísar í líkast til þekktustu afurð Johnstons. Það var í september 1992 sem Kurt Cobain, leiðtogi Nirvana og umtalaðasta rokkstjarna heims á þeim tíma, mætti á MTV-verðlaunin í hvítum T-bol. Á honum var umslagið á kassettu Johnstons, Hi, How Are You, frá 1983. Cobain kom fram í bolnum í margar vikur á eftir og til er fjöldi ljósmynda af Cobain, íklæddum honum. Þessi einfalda gjörð Cobains, að klæðast uppáhaldsbol, varð til þess að áhugi á Johnston óx gríðarlega á tíunda áratugnum. Við Íslendingar vorum þá svo heppin að fá hann í heimsókn, en hann lék á eftirminnilegum tónleikum í Fríkirkjunni árið 2013.
Greinarhöfundur hitti Johnston að máli eftir tónleika á Hróarskelduhátíðinni árið 2003. Ég settist niður með honum rétt fyrir gigg og hann ræddi á einlægan hátt um ferilinn og hvatann að listsköpun sinni og bauð kurteislega upp á Coca Cola. Bróðir hans gegndi þá stöðu umboðsmanns og hann fylgdist með af sannri bróðurlegri ástúð. Þegar að tónleikum var komið var tjaldið smekkfullt af fólki sem hlustaði í andakt á hvert og eitt einasta lag. Johnston vafði fólki létt og löðurmannlega um fingurinn, algjörlega ómeðvitaður um áhrifin sem hann hafði. Hvíl í friði, minn kæri, þú vannst fyrir því þúsund sinnum.
Deildu!
