Viðtal: Thurston Moore
Í algjöru banastuði
Thurston Moore, fyrrverandi leiðtogi hinnar ástsælu Sonic Youth, mun halda tónleika hérlendis í Hljómahöllinni eftir rétt rúma viku. Morgunblaðið sló á þráðinn til hans og innti frétta.
Ég var fjórtán ára þegar ég stóð inni í herberginu mínu í Árbænum, hlustandi á útvarp Rót. Lag hófst, hart rokklag sem brotnaði svo niður um miðbikið í argandi, gargandi hávaða sem ég frétti svo að héti „feedback“ (viðgjöf, bjögun) og kæmi það úr rafmagnsgítarnum. Ég hafði aldrei heyrt svona hljóð áður og ég hváði. „Má þetta?“ Líf mitt breyttist á þessu augnabliki. Ég man enn gæsahúðina og furðuna einlægu. Lagið var „Silver Rocket“ af plötunni Daydream Nation . Hljómsveitin var Sonic Youth.
Að ég skuli svo, þrjátíu og fjórum árum síðar, vera með leiðtoga sveitarinnar og stofnanda, gítargoðið Thurston Moore, á „línunni“ er ekkert minna en ótrúlegt. Það verður styttra í aðdáandasnáðann við svona aðstæður. Eins gott að vanda sig. Ég ákvað því að reyna að spyrja Moore sem mest um ný verkefni enda tónlistarfólk oft lítið fyrir að velta sér upp úr fyrri frægð. En Moore var slakur, slakari en ég átti von á. Var alveg til í að spjalla aðeins um Sonic Youth, New York-sveitina sem veitti honum goðsagnarstimpilinn. Eina byltingarkenndustu rokksveit sögunnar, þar sem saman koma í einum skurðpunkti tilraunir án afsláttar, melódíunæmi og bullsveitt rokk og ról. Vopnuð þessu átti sveitin eftir að drottna yfir neðanjarðarrokkinu næstu áratugi og áhrif hennar á þróun þess vítt skilgreinda geira í raun ómælanleg. En nóg um það, færum okkur yfir í viðtalið!
Hugsjónafólkið og „hinir“
Ég var stressaður, já, m.a. vegna þess að ég hafði sent ítrekunarpóst á Thurston (köllum hann bara Thurston framvegis, það er svo svalt eitthvað) kl. 10.52 að íslenskum tíma sama dag og viðtalið var tekið. Þá var klukkan 6.52 að morgni í New York. Ég fékk til baka póst þar sem þetta var nefnt og ég dauðhræddur um að ég hefði vakið hann eða stuggað við honum (ekki bætti úr skák að ég sendi bangsa- og hjartatjákn með í einhverri koffínvímu). En sá var nú indæll, maðurinn sem tók við mér um kvöldið, þegar zoom-spjallið hófst. „Langar þig til að sjá mig?“ heyrðist á bak við svartan skjá, röddin auðþekkjanleg; hægur, letilegur baritón. Ég ætlaði að segja að þetta væri bara fínt (ég var í mynd, hann ekki) en þegar hann sagðist ekkert hafa á móti því að vera í mynd, hann þyrfti bara líklega að endurræsa tölvuna, ákvað ég að þiggja það. Þannig að þarna var ég. Dokandi í risi í Holtunum á meðan Thurston Moore var að endurræsa tölvuna sína í New York.
Viðtalið fór svo af stað. Ég var búinn að punkta hjá mér eitt og annað, með áherslu á nútímann, en þetta var eitt af þeim viðtölum sem fara fallega sína eigin leið. Þegar um korter var liðið, og við bara eitthvað að spá í Bandcamp, hugsaði ég: „Ókei, lesendur fá þetta þá bara. Hugleiðingar Thurstons Moores um eitt og annað. Verra gæti það verið.“ Thurston talaði hægt og í löngu máli. Lét hugann reika getum við sagt. Ég þurfti ekki að hafa mikið fyrir þessu, annað en að búa til skaplegt rými og styðja við hann með höfuðnikki. Ljúfasti fýr mætti mér þarna á skjánum. Íhugull… og bráðfyndinn.
Auk þess að búa til tónlist er Thurston líka mikill tónlistaráhugamaður. Nörd væri hægt að segja. Ég er t.d. í bol merktum íslensku svartmálmssveitinni Misþyrmingu, Thurston sér það, og það leiðir okkur í dágott spjall um þá senu. Sérstaklega hvernig íslenska senan er tengd, innanlands sem utan, nokkuð sem Thurston elskar. Við förum að tala um Bandcamp, streymisveitu sem Thurston er hrifinn af, og hann veltir því upp að tekjur tónlistarfólks séu að meirihluta til óstöðugar og innkoma af sölu á tónlist lítil, heilt yfir.
„Besta tónlistin heyrist mögulega aldrei,“ segir hann og kímir. „Ég man þegar geisladiskarnir komu til sögunnar, þá var fólk allt í einu með 80 mínúturnar til að spila úr og mörgum fannst eins og þeir þyrftu að fylla þær. Fólk fór að verða búið á því þegar allar nýjar plötur voru eins og þrefaldar vínilplötur! Lydia Lunch (samtíðarmanneskja Thurstons úr New York-senunni) sagði oft við mig: „Þó að þú getir eitthvað er ekki þar með sagt að þú eigir að gera það.“ Og hann hlær. Thurston fór svona úr einu efni í annað stundum, en hélt alltaf einhverri tengingu, þótt lausleg væri.
„Hún sagði líka að það væri hugsjónafólk og svo „hinir“, og „hinir“ væru alltof margir,“ bætir hann við og brosir að minningunni um þessa vinkonu sína.
Pönkið breytti öllu
Við snúum okkur aftur að Íslandi og tölum aðeins um listasamlagið post-dreifingu. Thurston segist í framhaldinu vera orðinn 64 ára og hlaupi ekki beint upp til handa og fóta þegar tónleikar séu annars vegar. „Ég bý í Lundúnum og Cafe OTO (hið lundúnska Mengi) er bara handan við hornið. Mjög góð dagskrá og það er erfitt að búa svona nálægt því dagskráin er svo spennandi! Ég fer minna á rokktónleika þar sem einhver kemur upp að þér og öskrar í eyrað: „Vá, ég sá þig spila árið 1987!“ Það er meiri friður á OTO. Hægt að einbeita sér að því að hlusta. Fylgjast með og fá innblástur.“
–Og hvernig nýtist það þér við þína sköpun?
„Ég veit það ekki,“ svarar hann dæsandi. „Ég veit ekkert hvað ég er að gera (brosir). Mér finnst þægilegt að spila á gítarinn og hljóðrita tilraunirnar. Bera þær svo undir bandið. Þetta er eiginlega alveg ný aðferð hjá mér, venjulega var allt barið saman í æfingahúsnæðinu af hljómsveitinni í samstarfi. En ég fíla einveruna. Er í friði, glamra og nota pedala, trommukjuða, skrúfjárn… garðsláttuvél þess vegna (hlær). Pikka upp einhver hljóð.“
–En nú ert þú ekki bara tónlistarmaður. Þú safnar tónlist og gefur út í gegnum merkið þitt, Ecstatic Peace. Ert einhvers konar sýningarstjóri eða „curator“ um margt. Eða hvað?
„Mér finnst gott að vera einn en á sama tíma er ég mjög mikil félagsvera og heillaður af því hvernig senur og tónlistarsamfélög virka (Thurston nær einhvern veginn að svara spurningunni alls ekki. En pælingarnar eru fínar). Þetta upplifði ég í rauntíma seint á áttunda áratugnum í New York. Þetta hafði mikil áhrif á mig og mig langaði til að vera hluti af þessu. Ég hreifst af því þegar allar þessar pönksafnplötur voru að koma út en Sonic Youth passaði ekki þar inn. Það var ekki fyrr en við fórum að kynnast sveitum eins og Butthole Surfers og Meat Puppets sem við fundum andans bræður og systur.“
Nú detta blaðamaður sem viðfang sæmilega djúpt ofan í nördaholu og líðanin er góð. Ó já!
–Þú fylgdist svo með þessu gerast þegar sveitir eins og Hüsker Dü og R.E.M. færðu sig ofanjarðar ef svo mætti segja, gerðu samninga við stór útgáfufyrirtæki. Hvað var í gangi eiginlega?
„R.E.M. voru dálítið sérstakt dæmi myndi ég segja. Þeir voru í samstarfi við Miles Copeland (eigandi I.R.S. Records), voru vissulega hluti af okkar heimi, þannig lagað, en komust fljótlega inn í meginstrauminn. Hitt dæmið er svo Hüsker Dü og það var mjög áhugavert þegar þeir skrifuðu undir hjá Warner Brothers. Mér fannst þetta hið besta mál, af hverju ekki að koma tónlistinni víðar og athugaðu að tónlistin þeirra breyttist ekkert. Þegar Geffen kom til okkar áttum við kost á einhverju öryggi, til dæmis sjúkratryggingum sem er alger hroði að eiga við í Bandaríkjunum. Þetta færðu ekki hjá óháðum útgáfum.“
Nirvana var frábær
Þrátt fyrir þessar yfirlýsingar dregur Thurston ekki dul á að fólk verður tortryggið, hann þar á meðal. „Vígtennurnar eru teknar úr þér (leikur það fyrir mig í gegnum Zoom). Allt í einu ertu á mála hjá stórfyrirtæki. Það er bara þannig. Og það þykir aldrei kúl! Við fengum eitthvað í gegn (umslagið á Goo (1990) t.d.) en platan er samt á stóru merki. Því fylgir undarleg lykt.“
Blaðamaður skellir upp úr og stemningin er eitthvað svo ljúf að ég veit að ég er kominn með smá skotleyfi.
–Já, þetta segir þú núna Thurston!
„Rólegur (hlær). Ég vissi þetta alveg og mér leið svona þá líka. Og var eins hrokafullur í garð annarra banda og næsti maður. En það rjátlaðist hins vegar af mér fljótlega. Nirvana og Dinosaur Jr. færðu sig á sömu slóðir. Ég var rosalega hrifinn af Bleach (fyrsta hljóðversplata Nirvana) og ég skildi áhyggjur aðdáenda af næstu skrefum. Yrði þetta útvatnað á Geffen? En svo var alls ekki. Nevermind er frábær plata. Einhverjir sögðu: „þeir hafa selt sál sína“ en ég er ósammála. Þvert á móti; hún, við og fleiri gripum þarna tækifæri og komum okkur fyrir innan kerfis sem var ekki beint að hylla jaðartónlist. Þaðan gátum við breitt út boðskapinn í einhverjum skilningi.“
–Lítur þú á Sonic Youth sem trójuhest? Smygluðuð þið ykkur inn, svipað og þegar David Lynch læddi Twin Peaks inn á stofugólf „venjulegs“ fólks?
„Tja… nú veit ég ekki. Ég veit bara að margar hljómsveitir sem komu í kjölfarið á Nirvana heilluðu mig ekki. Ég meina, hversu margar Silverchair þarftu í þitt líf?“ Thurston hlær hátt. Silverchair er ein af fjölmörgum síðgruggssveitum sem riðu öldunni sem Nirvana kom af stað. „Nirvana var alvörudæmi, það var eitthvert „x“ þarna sem erfitt er að heillast ekki af. Og fullt af góðu stöffi á tíunda áratugnum. Royal Trux, Daniel Johnston, Pavement, Sebadoh.
Útgáfan sagði eitt sinn við okkur: „þið gætuð orðið næstu Stone Temple Pilots ef þið viljið,“ og ég sagði nei takk, ég hef ekki minnsta áhuga á að líkjast því bandi. Takk kærlega fyrir!“
Næst spjöllum við um Woodstock 99 og Thurston er hlessa yfir andanum sem þreifst þar, eitraðri karlmennsku og einhvers konar menningarlegu þroti. Ýmislegt fleira er rætt, margt af því get ég ekki sett inn plássins vegna, en ég viðra núna lokaspurninguna fyrir ykkur.
–Ég er hrifinn af því hvernig þú leggur áherslu á einveru en um leið alveg jafn mikla áherslu á samveru og samkennd.
„Já. Við gerum þetta með „a little help from our friends“ (hlær létt, vísandi í Bítlana). Ég var að klára nýju David Bowie-heimildarmyndina og þar talar Bowie mikið um mikilvægi einverunnar. En þarna var um leið maður sem þreifst á samstarfi við ólíkasta fólk.“
Nú erum við Thurston búnir að spjalla saman í 45 mínútur og ég þarf að stoppa hann. „Nú ætla ég að losa þig úr snörunni, Thurston („I will let you off the hook now, Thurston“),“ segi ég og hann hlær við. Ég þakka honum kærlega fyrir spjallið, þetta er ekki alltaf svona gott get ég sagt ykkur, kæru lesendur og hann lýsir yfir ánægju með væntanlega heimsókn, segir langt um liðið.
„Við mætum og verðum í banastuði („on fire“)!“ Og nú gerist dálítið merkilegt. Hálfri sekúndu eftir að Thurston lýsir þessu yfir springur hann úr hlátri. Eins og hann hafi sagt þetta í mjög meðvituðu sjálfsháði, sé bæði að pota í þessa þreyttu línu og jafnvel sjálfan sig um leið, 64 ára gamlan manninn. Hlaðið andartak og eiginlega algjör snilld. Frábær endir á einkar innilegri stund með þessari goðsögn.
Tónleikar Thurstons Moores fara fram sunnudagskvöldið 9. október í Hljómahöll. Miða má nálgast á tix.is.
***
Þrjár frá Thurston
Sonic Youth – Daydream Nation (1988)
Fullkomið jafnvægi á milli grípandi melódía, keyrslurokks og óheflaðrar, afdráttarlausrar tilraunamennsku. Þetta var platan sem færði sveitina upp úr neðanjarðarálmunum og inn í sviðsljós meginstraumsins. Síðasta platan á óháðu merki og sú næsta, Goo (1990), sló tóninn fyrir tíunda áratuginn hvar Sonic Youth-liðar urðu að helstu mektarbokkum „aðgengilegrar“ jaðartónlistar (sjá líka Björk, Beck).
Thurston Moore – Spirit Counsel (2019)
Eftir nægu var að slægjast er ég garfaði eftir helberri tilraunatónlist til að setja hingað inn. Thurston hefur gefið út plötur sem innihalda miskunnarlausa óhljóðalist, lauflétt sumarpopp (svona næstum því!) og allt þar á milli. Þetta þriggja diska box inniheldur löng verk, eitt þeirra sextíu mínútur, en tónlistin sem slík furðu aðgengileg þegar allt er saman tekið. Hér eru grip, laglínur og úthugsuð bygging og ofan á dansar einkennishljómur okkar manns.
Thurston Moore – By the Fire (2020)
Hér er á ferðinni „venjuleg“ rokkplata ef við getum sagt sem svo, Sonic Youth-legt rokk, tilkomið vegna lagasmíðaeinkenna og gítarhljóms höfundar. Hlaðið er í lög sem kæmust hæglega í dagspilun á Rás 2 en innan um eru tilraunakenndari sprettir, eins og í hinu sextán mínútna langa „Locomotives“. Nóg af ískri, látum og gítarviðgjöf („feedback“) frá okkar besta manni!
Stikkorðaský
Abba ATP Björk Bob Dylan Bryan Ferry Bubbi Bára Gísladóttir Bítlarnir Cyber David Bowie Eurovision Evróvisjón Færeyjar Grænland Gyða Valtýsdóttir Harpa Hildur Guðnadóttir Ian Anderson Iceland Airwaves Jethro Tull Jóhann Jóhannsson jólatónlist Kælan Mikla Misþyrming Morgunblaðið múm Músíktilraunir Nick Cave Nordic Music Prize Norrænu tónlistarverðlaunin Nuuk Nuuk Nordic Culture Festival post-dreifing President Bongo Reptilicus sigur rós Skotland Skrapt Skúli Sverrisson Söngvakeppnin Söngvakeppni Sjónvarpsins Thick As A Brick tónleikar tónlist ... er tónlist íslenskur plötudómurUmræðan
- PtaXa on Plötudómur: Ingibjörg Turchi – Stropha
- Ilmu Komunikasi on A Faroese Music Diary – Skrapt Festival 2023: #3
- Manajemen on A Faroese Music Diary – Skrapt Festival 2023: #3
- Ilmu Forensik on A Faroese Music Diary – Skrapt Festival 2023: #3
- Biomedis on A Faroese Music Diary – Skrapt Festival 2023: #3
- Informatika on A Faroese Music Diary – Skrapt Festival 2023: #3
- SO on Plötudómur: Bubbi – Ljós og skuggar
- Irgi Zanuar on Viðtal: Egill Ólafsson
- Sains Data on Uppgjör: Nuuk Nordic Culture Festival 2019
- RPLA on Rýnt í: Kynjahalla í dægurtónlist
Safn
- November 2024
- October 2024
- September 2024
- August 2024
- July 2024
- June 2024
- May 2024
- April 2024
- March 2024
- February 2024
- January 2024
- December 2023
- November 2023
- October 2023
- September 2023
- August 2023
- July 2023
- June 2023
- May 2023
- April 2023
- March 2023
- February 2023
- January 2023
- December 2022
- November 2022
- October 2022
- September 2022
- August 2022
- July 2022
- June 2022
- May 2022
- April 2022
- March 2022
- February 2022
- January 2022
- December 2021
- November 2021
- October 2021
- September 2021
- August 2021
- July 2021
- June 2021
- May 2021
- April 2021
- March 2021
- February 2021
- January 2021
- December 2020
- November 2020
- October 2020
- September 2020
- August 2020
- July 2020
- June 2020
- May 2020
- April 2020
- March 2020
- February 2020
- January 2020
- December 2019
- November 2019
- October 2019
- September 2019
- August 2019
- July 2019
- June 2019
- May 2019
- April 2019
- March 2019
- February 2019
- January 2019
- December 2018
- November 2018
- October 2018
- September 2018
- August 2018
- July 2018
- June 2018
- May 2018
- April 2018
- March 2018
- February 2018
- January 2018
- December 2017
- November 2017
- October 2017
- September 2017
- August 2017
- July 2017
- June 2017
- May 2017
- April 2017
- March 2017
- January 2017
- December 2016
- November 2016
- October 2016
- September 2016
- August 2016
- July 2016
- June 2016
- May 2016
- April 2016
- March 2016
- February 2016
- January 2016
- December 2015
- November 2015
- October 2015
- September 2015
- August 2015
- July 2015
- June 2015
- May 2015
- April 2015
- March 2015
- February 2015
- January 2015
- December 2014
- November 2014
- October 2014
- September 2014
- August 2014
- July 2014
- June 2014
- May 2014
- April 2014
- March 2014
- February 2014
- January 2014
- December 2013
- November 2013
- October 2013
- September 2013
- August 2013
- July 2013
- June 2013
- May 2013
- April 2013
- March 2013
- February 2013
- January 2013
- December 2012
- November 2012
- October 2012
- September 2012
- August 2012
- July 2012
- June 2012
- May 2012