Follow
Greinin var skrifuð fyrir Morgunblaðið og birtist þar, fimmtudaginn 19. júní.
Guð einn það veit
Brian Wilson, einn áhrifamesti dægurtónlistarmaður allra tíma, lést um miðja síðustu viku. Orðið „snillingur“ er margþvælt og ofnotað en hér á það óskaplega vel við.
Enginn einn einstaklingur hefur átt jafn mikinn þátt í að breyta skilningi okkar á gildi og kraftbirtingarmætti popptónlistarinnar og Brian Wilson sem var 82 ára er hann lést 11. júní síðastliðinn. Með sveit sinni, The Beach Boys, og þá sérstaklega plötunni Pet Sounds (1966) kom hann þessari byltingu á ef svo mætti segja. Nei, ég er ekki að gleyma hlut Bítlana í þessum efnum en á þessari einu plötu er hægt að heyra svo vel að þriggja mínútna popplög – það sem talið var afþreying alla jafna – geta lyft öndum á annað stig vegna einskærrar fegurðar sinnar. Útsetningar og hljómauppraðanir voru með þeim hætti að sjálfur Leonard Bernstein hljóp til og lýsti því yfir að hér færu sígildar tónsmíðar, ekkert minna, og höfundurinn eitt mikilvægasta tónskáld 20. aldarinnar. 23 ára drengur, hvers ómæld snilligáfa var alltaf í skugga þeirra andlegu meina sem um hann bærðust. Nema að hún hafi einmitt orðið til vegna þeirra.
The Beach Boys hófu störf 1961 og tveir yngri bræður Brians, Dennis og Carl, voru m.a. innanborðs. Þeir bræður höfðu þurft að þola hræðilegt ofbeldi í uppeldinu af hendi föður síns, Murrys Wilsons, sem sat í þeim alla tíð. Strax árið 1964 fékk Brian taugaáfall og stríddi við andleg veikindi fram í andlátið. Lagið „Good Vibrations“ kom út í kjölfar Pet Sounds, ótrúleg „vasasinfónía“ og nú voru Beach Boys og Bítlarnir komnir í kapphlaup. Eftirfarandi líkan hefur verið sett upp: Brian heyrir Rubber Soul (1965) með Bítlunum og ákveður að gera Pet Sounds. Bítlarnir heyra Pet Sounds og ákveða að gera Sgt. Pepper‘s Lonely Hearts Club Band (1967). Wilson fær veður af þessu og ákveður að toppa það verk með plötunni Smile. Bítlarnir sigla svo í höfn en Wilson bíður skipbrot. Á síðustu stundu kippti Wilson nefnilega að sér höndum, Smile kom ekki út og er frægasta dæmi tónlistarsögunnar um týndan gimstein. Platan átti að vera „magnum opus“ Brians og sagði hann plötuna vera táningasinfóníu til heiðurs Guði. Platan kom svo út löngu síðar og Wilson náði að keyra feril með aðstoð vina og vandamanna fram til dauðadags, þó að aldrei hafi hann gengið heill til skógar í raun og veru.
Eitt laga Pet Sounds heitir „I Just Wasn’t Made For These Times“. Þessi kaldranalega og raunalega setning átti eftir að verða sæmilegasta lýsing á æviskeiði okkar manns. Stundum er sagt að heimurinn eigi ákveðna menn ekki skilið og vinsælt er að halda því fram að Wilson hafi hreinlega brotnað undan guðdómlegri snilligáfu sinni. Hann hafi einfaldlega ekki verið gerður fyrir þennan heim. Og það er í raun illmögulegt að bera á móti þessu þegar hlustað er á sum lög Pet Sounds og Smile. Maður vill helst trúa því að einhver æðri máttur hafi lagt hönd sína yfir Wilson því þessi afburðasnilld er svo gott sem óskiljanleg. En tónlistina eigum við og hún er stærri og mikilvægari en bæði hann og við. List sem stendur utan við manninn en nærir hann og elur engu að síður og er okkur ómissandi eins og við vitum. Ég hvet alla þá sem þekkja tónlist Wilson ekki að kynna sér hana og marinera sig duglega. Ég get staðfest að karma heimsins mun hækka eitthvað við það. Ekki veitir af.
Deildu!
