Follow
Greinin var skrifuð fyrir Morgunblaðið og birtist þar, laugardaginn 17. október, 2020.
…en ég stend alltaf upp
Shiver er sólóplata Jónsa sem einnig er þekktur sem söngvari og gítarleikari Sigur Rósar. Heil tíu ár eru liðin frá því hann gaf út fyrstu sólóplötu sína, Go, en fyrir hana hlaut hann Norrænu tónlistarverðlaunin.
Það er ágætis merki um að þú sért kominn eitthvað á veg í tónlistarferlinum þegar gestir á plötunni þinni eru annars vegar hin sænska Robyn – ekki bara ein merkasta poppstjarna Svíþjóðar heldur heimsins – og Elizabeth Frazer, fyrrverandi söngkona hinnar stórkostlegu Cocteau Twins. Hún söng inn á hið magnaða „Teardrop“ eftir Massive Attack og rödd hennar er ekkert minna en guðdómleg. Þetta tvíeyki setur mark sitt á Shiver , nýútkomna plötu Jónsa, sem við ætlum að rýna aðeins í hér.
Jónsi hefur alla tíð verið með virkari mönnum en meðfram starfi sínu í Sigur Rós hefur hann stundað alls kyns listastarfsemi og auk tónlistar hefur hann til dæmis látið sig hönnun og myndlist varða. Hann hefur þá lagst í ilmkönnun sem má nálgast í Fischer, Fischersundi, verslun/sýningarrými sem hann á þátt í ásamt m.a. systrum sínum þremur; Lilju, Ingibjörgu og Sigurrós (nánar á fischersund.com). Eigi er hann maður einhamur en fyrir stuttu hélt hann sína fyrstu einkasýningu í hinu virta myndlistargalleríi Tanya Bonakdar Gallery í Los Angeles þar sem verk hans könnuðu áhrif hljóðs á fleiri skynfæri en bara eyrun. Síðustu ár hefur Jónsi þróað listsköpun sína í gegnum samstarfsverkefni með listamönnum á borð við Doug Aitken, Ólaf Elíasson og Merce Cunningham og nú síðast listamanninum og tónskáldinu Carl Michael von Hausswolf, en með honum stofnaði Jónsi tónlistarverkefnið Dark Morph (Carl er faðir Önnu von Hausswolf).
En að plötunni. Hana vann Jónsi með A.G. Cook og í fréttatilkynningu segir Jónsi að eftir 30 ár í bransanum langi hann til að gera eitthvað nýtt, eitthvað ferskt, eitthvað öðruvísi. Jónsi var búinn að gera plötu nánast upp á eigin spýtur en á endanum sótti hann í fleiri eyru. Í tilkynningunni kemur og fram að Cook hafi tekið til við að strípa niður margt af því sem Jónsi var með klárt og gengið grimmilega fram í því verki, nokkuð sem Jónsi var ánægður með. Svona fréttatilkynningar eru iðulega 20% staðreyndir og 80% ljóðrænt blaður (já, ég hef skrifað svona texta) en það er eitt í honum sem er alveg kórrétt, nokkuð sem maður heyrir glöggt þegar á er hlýtt. Og þetta er í raun réttri lykillinn að plötunni: Hvernig melódískt nef Jónsa, færni hans við að mynda epíska hljóma og falleg ris sem fá hörðustu skógarhöggsmenn til að vikna, mætir tilraunakenndri, hvassri og á stundum bylmingslegri nálgun Cooks við upptökustjórn. Þessir tveir heimar togast á í plötunni – út í gegn – og gera hana. Umslagið er í raun lýsandi fyrir innihaldið, það er allt svart og hvítt hérna. Kalt og krómkennt. Engu að síður er giska mikið um fjölbreytni innan gefins ramma. Tökum dæmi. Fyrsta lagið, „Exhale“, er fallegt, liggur í zen-legri íhugun en er á líður verður taktframvinda æði hörð. Titillagið rennur í svipuðu fari og það er eitthvað miskunnarlaust við áferðina. Hún er nakin, jafnvel stuðandi. Vélræn. „Sumarið sem aldrei kom“ myndar ákveðið tematískt hryggjarstykki plötunnar. Sungið á íslensku (Jónsi syngur á ensku og íslensku til skiptis) og fremur ólundarleg kveðja til Fróns. Níðstöng í lagslíki. Rætt er um skammdegið, sólarleysið og þann dauða og djöful sem þrífst á þessu „skítaskeri“. Ég lái honum þetta ekki. En Jónsi kann líka þá list að bregða á leik. „Swill“ er grínaktugt, líkt og Einstürzende Neubauten hefðu loks ákveðið að reyna að komast inn á vinsældalista Bylgjunnar. Púkalegt, stríðið, röddin unnin, beygð og sveigð. En engar áhyggjur samt, það er nóg af mikilúðlegum myrkraballöðum líka (en ætíð með þessum magnaða kuldatrekki Cooks). Annað dæmi um sprell er lagið sem Jónsi syngur með Robyn. „Salt Licorice“ nefnir „Scandinavian Pain“ og Robyn æpir „ónei!“ í þessu klúbbalagi frá helvíti. Snilldarlag. Eins skemmtilegt og það er tilraunakennt.
Jónsi býr í Los Angeles í dag. Nýtur þar sólar, kannski enn frekar, komandi frá skítaskeri. Ég gæti leyft mér að fara út í ljóðrænt blaður um að ljósið og skuggarnir sem takast óneitanlega á í lögunum séu birtingarmynd þessa tveggja íverustaða. En ég held ég sleppi því.
Deildu!
