Runrig: Skoskara gerist það ekki…

Follow

[Greinin var skrifuð fyrir Morgunblaðið og birtist þar, laugardaginn 15. desember]

Hálöndin kalla

• Runrig er „skoskasta“ hljómsveitin í öllu Skotlandi
• Fagnar fjörutíu ára afmæli á næsta ári
• Greinarhöfundur sótti tónleika með henni um síðustu helgi

Allar þjóðir eiga listamenn sem spila meðvitað jafnt sem ómeðvitað á þjóðarsálina og -vitundina. Þeir eru misgreinilega slíkir, sumir gera út á þau mið óafvitandi virðist vera, en aðrir gangast upp í þessu og ýta vitandi vits á alla réttu takkana. The Dubliners eru t.d. írskari en allt írskt án þess að þeir hafi nokkru sinni verið að reyna það, en túrhesta-fyrirbæri eins og The Red Hot Chili Pipers leikur sér gagngert með hugmyndir fólks um Skotland (um er að ræða sekkjapípustuðband sem nýtir sér markvisst alhæfingarhugmyndir fólks um skoska menningu).
Ef við færum okkur inn á „eðlilegra“ svið en það sem nefnt sekkjapípuband starfar á, gætum við tiltekið Bubba fyrir Ísland? Springsteen hvað Kanann varðar? Kim Larsen sér um Danina? Hér í Skotlandi væri það þá hiklaust Runrig, sem hóf störf fyrir 39 árum og mun fagna fertugsafmæli með pompi og prakt við Edinborgarkastala á næsta ári. Greinarhöfundur fór á tónleika með sveitinni um síðustu helgi en um var að ræða lokatónleika í svokölluðu „Rewired“-tónleikaferðalagi og fóru þeir fram í tónleikahöllinni Usher Hall hér í Edinborg.

Heiðarlegt

Meðlimir Runrig koma frá Hálöndunum í Vestur-Skotlandi, frá eyjum eins og Hebridesareyjum og Skye. Bræðurnir Rory Macdonald og Calum Macdonald voru á meðal stofnmeðlima og eru einu upprunalegu meðlimirnir í dag. Fyrstu plöturnar einkenndust af þjóðlagaskotnu popprokki og sungið var á gelísku. Þegar komið var fram á níunda áratuginn var tónlistin orðin rokkaðri, sór sig í ætt við dramatískt rokk það sem U2 og Big Country spiluðu og frá og með plötunni The Cutter & The Clan (1987) var hún farin að deila sviði með þessum risum.
Uppruni sveitarinnar í nefndum keltneskum málsvæðum liggur sem rauður þráður í gegnum feril Runrig og henni er hampað sem hinni algeru skosku sveit, þó að hún hafi þannig séð ekki lagt sig eftir því. Þegar rýnt er í texta og ímyndarvinnu Runrig virðist uppsprettan nefnilega vera mjög heiðarleg, beintengingin við landið og þjóðina tilkomin af hreinni ættjarðarást fremur en að það sé verið að spila með þetta á röngum forsendum (sjá fyrr í grein).

Engir stælar

Á tónleikunum voru því ekki hvít- og blámálaðir síðhærðir menn í skotapilsum upp um alla veggi, öskrandi „Alba“, veifandi fánum og trommum. En þrátt fyrir þá „vöntun“ fann maður sterkt fyrir því að maður væri í Skotlandi. Áhorfendur nær eingöngu héðan, úr millistétt/lægri millistétt, „salt jarðar“ í allri sinni dýrð. Mikið um pör á ca. sextugsaldri. Engir stælar, engir hippsterar, bara fólk komið til að hlýða á hljómsveitina „sína“.
Runrig stóð svo sína plikt með sóma og sann. Þegar hljómsveitir eru komnar á þennan stað og á þennan aldur er freistandi að fara auðveldustu leiðirnar, henda í slagarana og hirða peningana. Því var ekki fyrir að fara þarna. Þetta var flott, gekk upp og maður fékk aldrei þessa „hallærisheita“-tilfinningu. Maður fann þvert á móti fyrir einlægum vinskap þegar maður sá meðlimi á sviðinu, sá að einlæg ástríða fyrir tónlistinni réð för og þegar á leið upplifði maður einstök tengsl sveitar og áhorfenda, líkt og um ættarmót væri að ræða. Og þegar lög eins og „Loch Lomond“ og „Hearts of Olden Glory“ fengu að hljóma tók gervallur salurinn undir sem einn maður væri.

Ég hef fylgst með þessari sveit, lesið um og hlustað á hana í áratugi en þetta var í fyrsta skipti sem ég hef barið hana augum. Aðdáun mín á henni hefur nú aukist ef eitthvað er og ég skil núna betur af hverju hún á svona stóran stað í hjörtum svo margra hér.

Follow