Rýnt í: asdfhg.
Greinin var skrifuð fyrir Morgunblaðið og birtist þar, laugardaginn 26. mars, 2016
Nýir tímar, nýjar aðferðir
Dúettinn asdfhg. er skipaður þeim Steinunni Jónsdóttur og Orra Úlfarssyni. Hér verður rýnt í tvær plötur hans, Steingervingur og Skammdegi auk þess sem fjallað verður almennt um tónlistarmennina og nýja tíma í upptöku-, útgáfu- og dreifingarmálum.
Ég varð þeirrar gæfu aðnjótandi síðasta haust að fá að taka þátt í dómnefndarstörfum fyrir Kraumslistann/Kraumsverðlaunin, en þau hafa verið nokkuð mikill akkur fyrir íslenska grastónlistarlist allar götur síðan þeim var ýtt úr vör fyrir átta árum síðan. Verðlaununum, svo ég vísi í opinbera síðu Kraums, „er ætlað að kynna og styðja við plötuútgáfu íslenskra listamanna og hljómsveita með því að verðlauna og vekja sérstaka athygli á því sem er nýtt og spennandi – og þeim verkum sem þykja skara fram úr í gæðum, metnaði og frumleika“.
Eitt af því sem þótti tilefni til að vekja athygli á þetta árið var asdfgh., dúett þeirra Steinunnar Jónsdóttur og Orra Úlfarssonar. Á þeim tíma stóð þó – að því er virtist – Steinunn ein að tónlistinni og var málið allt hið dularfyllsta lengi vel. Kosturinn við Kraum er sá að þar er farið rækilega yfir alla íslenska útgáfu ársins og gildir þá einu hvort um efnislega (plötur, diskar sem hægt er að handfjatla) eða „óefnislega“ útgáfu er að ræða (plötur/lagasöfn sem koma eingöngu út í gegnum streymisveitur eins og bandcamp, Spotify, Soundcloud eða youtube). Á að giska var helmingurinn af því sem við fórum yfir af því taginu, eða í hið minnsta aðgengilegur á slíka vegu (nærfellt allar plötur koma nú út bæði efnislega og óefnislega).
Bandcamp er í miklu uppáhaldi hjá pistlahöfundi, hún er snyrtilega uppsett og listamennirnir hafa nokkuð frjálsræði í að sníða sínar undirsíður eftir eigin fagurfræðilega geðþótta. Þar lá platan Steingervingur og litlar sem engar upplýsingar að hafa um listamanninn. Sjö lög sem virtust fljóta út úr svefnrofa, svefnherbergis-lágfitl (e. „lo-fi“), tilraunakennd raftónlist og bjöguð, dreymin rödd yfir. Listamaðurinn var reyndar sagður frá Póllandi þannig að uppi voru kenningar um það að þetta væri ekki Íslendingur en hefði hins vegar lætt inn efnisorði eða „taggi“ sem tengdist Íslandi af því að Ísland væri svo hipp og kúl? Einn okkar dómefndarmeðlima greindi þó að umslagið innihélt stafina Nunniets sem er Steinunn aftur á bak. Eitt lagið heitir þá „geimstrákur“ og söngurinn og framburður á hinu ylhýra. En það var ljóst, þegar ákveðið var að veita þessum tónlistarmanni viðurkenningu, að það þyrfti að boða hann til verðlaunaafhendingar. Ég tók það að mér að senda skilaboð í gegnum bandcamp-síðuna með von um svör og fékk, seint og um síðar meir, netfang. Gátan var að leysast og eins og sjá má voru Sherlock Holmes og allir hans Watsonar í akkorðsvinnu! Hvað gerir maður ekki fyrir alvöru tónlist!?
Síðan þessi atgangur allur var hefur ýmislegt komið í ljós. Steinunn Jónsdóttir er stúlkan sem setti Steingerving inn á Bandcamp, sextán ára menntaskólamær. Það gerði hún í hálfgerðri rælni og var nánast búin að gleyma plötunni. Henti henni inn vansvefta eftir upptökulotu eina nóttina. Eftir að fjölmiðlar komust á snoðir um þetta og Steinunn var, algerlega óvart, kominn í sviðsljósið var tilkynnt um að asdfhg. væri í raun dúett hennar og Orra Úlfarssonar. Eftirleikurinn er eiginlega dásamleg sönnun á jákvæðri virkni gagnrýnenda, fjölmiðla og hinna svokölluðu hliðvarða, því að Kraumsdæmið var sem olía á eld. Græjur voru keyptar, hrært var í tónleika, síða uppfærð og meira að segja ný plata, Skammdegi, sem kom út síðasta janúar.
Áður en ég rýni í sjálfa tónlistina langar mig að tala aðeins um þetta breytta landslag í útgáfumálum. Jú, vissulega er gaman og gott að strjúka lófa eftir fagurlega skreyttum plötuumslögum og það er ekkert að fara. En „óefnisleg“ útgáfa er komin til að vera. Og mín spá er, ef jörðin heldur út í einhverja áratugi í viðbót, að útgáfa muni færast að miklum hluta þangað eftir því sem fram vindur. Kyndlar, pdf-skjöl, streymi o.s.frv … allt er á leiðinni inn í tölvurnar og það er í senn handhægara og umhverfisvænna. Þó að jú, vissulega sé það oft mun ópersónulegra og hreinlegra „gleymanlegra“ líka. En það er hægt að vinna með þessa hluti skapandi. Sjá t.d. bandcamp-síðu Steinunnar og Orra (asdfhg.bandcamp.com). En það sem meira er um vert, hefðum við fengið að heyra tónlistina, hefðu þau þurft að gera þetta á gamla mátann? Ef þau hefðu verið að stússast í þessu um og upp úr 1990 hefði kassetta verið málið. Fáir hefðu heyrt efnið og það þarf heilnæman slatta af nennu til að standa í slíku. Í dag geta góðir, gegnir og hæfileikaríkir tónlistarmenn komið hugðarefnum sínum út einn, tveir og bingó. Og mun fleiri eiga a.m.k. kost á að heyra herlegheitin.
En hvað með tónlistina? Ég væri ekki að skrifa þetta ef hún hefði ekki eitthvað við sig og það er hún sem skiptir mestu þegar öllu er á botninn hvolft. Fyrri platan, Steingervingur, ber með sér þennan svefnrofablæ og í henni er eitthvert „x“ eins og keppnin góða snýst um, eitthvert „mojo“, eitthvað sem ekki hægt er að koma í orð. Það er eitthvað í þessu sem fékk mig og okkur til að sperra upp eyrun. Ég man að ég sagði við samdómara mína. „Þetta er flott … en það er líka eins og þetta sé hálfklárað“. Og ég var ekki endilega að meina það sem neikvætt. Hráleikinn var á meðal þess sem heillaði, en þetta segir líka ýmislegt um að þessi „nýi“ miðill, netið, leyfir fólki að ganga lengra í að henda hlutunum út.
Skammdegi er aðeins öðruvísi en Steingervingur, ber m.a. með sér ákveðna þróun og þroska. Ögn bjartari, skýrari og söngurinn er t.d. greinilegri og blíðari. Eins og Steinunn sé að þora að stíga fastar fram sem söngkona. Tónlistin er draumkennt og tilraunakennd eins og áður, bjöguð og teygð, og afstöðulega er smá Ariel Pink í þessu, jafnvel smá Jófríður Ákadóttir. En fyrst og síðast mjög svo asdfhg.-leg.
Bara nafnið á dúettinum er yndislegt og undirstrikar þessa nýju nálgun í raun. Stafaröðin „asdfgh“ er sú algengasta er fólk slær inn „eitthvað“ í flýti á lyklaborðið sitt. Steinunn og Orri setja svo smá snúning á þetta með því að setja h-ið á undan g-inu. Hvort sem það var viljandi eða ekki? Alltént mjög svo hæfandi fyrir tónlistartíma þar sem hlutir eru farnir að gerast hraðar og hispurslausar en áður. Til bölvunar stundum en í þessu tilfelli til mikillar blessunar.
Stikkorðaský
Abba ATP Björk Bob Dylan Bubbi Bára Gísladóttir Bítlarnir Cyber David Bowie Eivör Pálsdóttir Eurovision Evróvisjón Færeyjar Grænland HAM Harpa Hildur Guðnadóttir Ian Anderson Iceland Airwaves Jethro Tull Jóhann Jóhannsson jólatónlist Kælan Mikla Misþyrming Morgunblaðið múm Músíktilraunir Nick Cave Nordic Music Prize Norrænu tónlistarverðlaunin Nuuk Nuuk Nordic Culture Festival post-dreifing President Bongo Reptilicus sigur rós Skotland Skúli Sverrisson Söngvakeppnin Söngvakeppni Sjónvarpsins The Beatles Thick As A Brick tónleikar tónlist ... er tónlist íslenskur plötudómurUmræðan
- PtaXa on Plötudómur: Ingibjörg Turchi – Stropha
- Ilmu Komunikasi on A Faroese Music Diary – Skrapt Festival 2023: #3
- Manajemen on A Faroese Music Diary – Skrapt Festival 2023: #3
- Ilmu Forensik on A Faroese Music Diary – Skrapt Festival 2023: #3
- Biomedis on A Faroese Music Diary – Skrapt Festival 2023: #3
- Informatika on A Faroese Music Diary – Skrapt Festival 2023: #3
- SO on Plötudómur: Bubbi – Ljós og skuggar
- Irgi Zanuar on Viðtal: Egill Ólafsson
- Sains Data on Uppgjör: Nuuk Nordic Culture Festival 2019
- RPLA on Rýnt í: Kynjahalla í dægurtónlist
Safn
- October 2024
- September 2024
- August 2024
- July 2024
- June 2024
- May 2024
- April 2024
- March 2024
- February 2024
- January 2024
- December 2023
- November 2023
- October 2023
- September 2023
- August 2023
- July 2023
- June 2023
- May 2023
- April 2023
- March 2023
- February 2023
- January 2023
- December 2022
- November 2022
- October 2022
- September 2022
- August 2022
- July 2022
- June 2022
- May 2022
- April 2022
- March 2022
- February 2022
- January 2022
- December 2021
- November 2021
- October 2021
- September 2021
- August 2021
- July 2021
- June 2021
- May 2021
- April 2021
- March 2021
- February 2021
- January 2021
- December 2020
- November 2020
- October 2020
- September 2020
- August 2020
- July 2020
- June 2020
- May 2020
- April 2020
- March 2020
- February 2020
- January 2020
- December 2019
- November 2019
- October 2019
- September 2019
- August 2019
- July 2019
- June 2019
- May 2019
- April 2019
- March 2019
- February 2019
- January 2019
- December 2018
- November 2018
- October 2018
- September 2018
- August 2018
- July 2018
- June 2018
- May 2018
- April 2018
- March 2018
- February 2018
- January 2018
- December 2017
- November 2017
- October 2017
- September 2017
- August 2017
- July 2017
- June 2017
- May 2017
- April 2017
- March 2017
- January 2017
- December 2016
- November 2016
- October 2016
- September 2016
- August 2016
- July 2016
- June 2016
- May 2016
- April 2016
- March 2016
- February 2016
- January 2016
- December 2015
- November 2015
- October 2015
- September 2015
- August 2015
- July 2015
- June 2015
- May 2015
- April 2015
- March 2015
- February 2015
- January 2015
- December 2014
- November 2014
- October 2014
- September 2014
- August 2014
- July 2014
- June 2014
- May 2014
- April 2014
- March 2014
- February 2014
- January 2014
- December 2013
- November 2013
- October 2013
- September 2013
- August 2013
- July 2013
- June 2013
- May 2013
- April 2013
- March 2013
- February 2013
- January 2013
- December 2012
- November 2012
- October 2012
- September 2012
- August 2012
- July 2012
- June 2012
- May 2012