Follow
Greinin var skrifuð fyrir Morgunblaðið og birtist þar, laugardaginn 5. desember, 2015
List án málamiðlana
Howl er sólóplata Kristínar Önnu, og er hún Valtýsdóttir. Platan var tekin upp í Kaliforníueyðimörkinni, hljóð koma frá Hlýrri golu en Kría Brekkan tók upp og nýtti sér bjúgverpil og epli til þess atarna (samkvæmt upplýsingum í „nærbuxum“ vínylplötunnar). Ljósmyndir og ímyndarvinna var í höndum Elísabetar Davíðsdóttur, Sara Riel aðstoðaði við uppsetningu og hönnun en Kristín Anna framkvæmdastýrði. Verkbeiðni kom frá Women Works Recording en Bel-Air Glamour Records gefur út í samvinnu við Vinyl Factory.
Við kynntumst Kristínu Önnu Valtýsdóttur fyrst um aldamótin þegar hún var hluti af múm-kvartettinum ásamt systur sinni Gyðu og þeim Örvari Smárasyni og Gunnari Tynes. Þær systur voru þá kornungar en lögðu gjörva hönd á plóg í listsköpun þeirrar framúrskarandi sveitar og á þeim tíma var það aðeins Sigur Rós sem kallaði eftir fleiri forvitnum eyrum að utan. Listfengi hennar var þá á pari við Mosfellssveitina og múm hiklaust ein besta hljómsveit sem Ísland hefur alið.
Kristín hefur sinnt tónlistinni síðan á margvíslega vegu, m.a. undir listamannsnafninu Kría Brekkan. Haldbærar útgáfur hafa þó verið illfáanlegar og sjötommum á lítt þekktum neðanjarðarmerkjum og brenndir geisladiskar einkenna hana.
Að hún sé að gefa út tónlist undir eigin nafni núna virðist marka nýtt upphaf. Ragnar Kjartansson, sem hún hefur unnið þónokkuð með undanfarin ár stendur að útgáfunni ásamt Ingibjörgu Sigurjónsdóttur (Bel-Air Glamour Records) og það er líkt og Kristín og sköpun hennar sé komin í nokkurs konar örugga heimahöfn. Ég mun aldrei gleyma því er ég tók einu sinni viðtal við hana og hún settist við píanó í því miðju og spilaði fyrir mig. „Þetta er geðveikt,“ hugsaði ég, „en á líklega aldrei eftir að komast almennilega út“. Nú er þetta hins vegar breytt og við eigum öll eftir að verða ríkari fyrir vikið. Og, eitt fréttaskot áður en ég vind mér í sundurgreiningu á þessu tiltekna verki, þá er von á annarri plötu í vor þar sem hún leikur á píanó og syngur.
Howl er hins vegar ansi langt frá slíkum hefðum. Um tvöfalda vínylplötu er að ræða, alls um áttatíu mínútur af tónlist. Rödd Kristínar er sett í hljóðlykkjur og svo streymir hún fram, yfir og undir draugalegri hljóðmottu, á naumhyggjulegan hátt. Rís og fellur leiðslubundið og taktvisst og í raun er eins og um eitt langt verk sé að ræða þó að reglulega séu viss tilbrigði við stef. Platan öll minnir mig stundum á martraðarkenndu stemmurnar á plötu Aphex Twin, Selected Ambient Works II. Platan er sögð hafa tekin upp á sýrutrippi í Mojave-eyðimörkinni og er lýst í fréttatilkynningu sem „satanískri, feminískri sveimtónlist“. Og nær sú lýsing innihaldinu ágætlega.
Áhrifin af þessu eru tilfinnanleg. Ef lengi er hlustað er maður sjálfur kominn í hálfgerða leiðslu eða trans. Það er nefnilega eitthvað í gangi á þessari plötu sem erfitt er að orða, einhver kynngikraftur sem læsir sig um hljóðrásirnar. Þetta tilkomumikla verk felur þá í sér sterka, listræna yfirlýsingu. Ekki er sleginn þumlungur af; áttatíu mínútur af nánast sama töfrum slegna stefinu eða ekki neitt! Sjálf tónlistin er þá hluti af stærra listaverki. Vínylútgáfan (sem er eina útgáfan á verkinu) er í þykku, opnanlegu umslagi og er skreytt dularfullum ljósmyndum af Kristínu, hvar hún er nakin uppi í klettum og í myrku skógarkjarri. Þetta magnar upplifunina; löngunarfull, barnsleg rödd Kristínar, sem virðist koma að handan, tekur á sig mynd og allt verður enn dularfyllra einhvern veginn.
Howl er eitt það allra besta sem ég hef heyrt (og séð) frá íslenskum tónlistarmanni þetta árið, Kristín Anna er hiklaust ein af okkar fremstu og forvitnilegustu listamönnum og það verður mjög spennandi að fylgjast með henni næstu misserin. Ef heimahöfnin sem ég minntist á heldur er bókstaflega allt hægt. Fylgist með frá byrjun!
Deildu!
