Follow
Greinin var skrifuð fyrir Morgunblaðið og birtist þar, laugardaginn 4. júlí, 2020.
Ljótleiki fegurðarinnar
Þunga- og öfgarokkssveitir fylgja venjulega afar stífum fagurfræðilegum reglum þegar kemur að því að vinna að ímynd sinni út á við. Af hverju stafar þetta og er þetta eitthvað skárra í öðrum geirum?
Í fyrirlestrum mínum um samfélagslegt mikilvægi dægurtónlistar segi ég gjarnan að regluharka og íhaldssemi hvað útlit og ímynd varðar sé hvergi jafn mikil og í þungarokkinu. Ég segi þetta gjarnan með grínaktugum svip, jafnvel kersknislegum. En það er vissulega mikið til í þessu. Hvað veldur? Þungarokk er líklega öflugasti og stærsti undirgeiri samtíma dægurtónlistar, þeir sem aðhyllast stefnuna láta sér tónlistina einatt ekki nægja eina og sér heldur hefur þetta að gera með allsherjar lífsstíl; klæðnað, hárgreiðslu, framkomu og hversdagsheimspeki. Talað er um senur en hér eiga mannfræðileg ættbálkafræði líka við, þar sem reglur, siðir og venjur eru með fastmótuðum hætti. En er hægt að leiða líkur að því að óvenju mikið sé um slíkt hugarfar í þungarokki? Er þessi mikla áhersla á reglur og rútínur mögulega lykillinn að farsæld og mikilli útbreiðslu þungarokksins? Við erum dýr vanans og viljum form og vissu, hvort sem við kjósum að viðurkenna það eða ekki. Eru það þungarokkararnir sem vita það best eftir allt saman? Fyndið, að það sem átti upprunalega að tákna eitthvað villt sé svo eftir allt saman svona ferkantað.
Ég þarf ekki að telja upp tákn hins hefðbundna þungarokkara, sem við sjáum í mönnum eins og Lemmy, James Hetfield og Bruce Dickinson. Fókussins vegna skulum við hins vegar færa okkur í átt að svartþungarokki, sem er einslags undirstefna þungarokks og nokkuð öfgakennt afbrigði þess. Þar eru reglurnar jafnvel enn stífari. Pistill þessi spratt reyndar upp úr netspjalli á milli mín og Morgunblaðskollega, hvar ég var að senda honum mynd með einhverjum svartþungarokkspistlinum. Þar stóðu fjórir piltar, á svart/hvítri mynd, grimmúðlegir á svip, að baki snævi þöktum fjöllum (eða var skógur eða jafnvel kirkja?). Dulúð og dulmögn yfir – eins og á öllum þessum ljósmyndum. Nú er ég að ýkja, en líkindin á milli kynningarmynda svona sveita, veri þær frá Rússlandi, Noregi eða Íslandi eru iðulega mikil. En, það er samt, þegar vel tekst til, eitthvað svalt og spennandi við þetta. Eins barnalegt og það kann að hljóma. Það er tendrað í tíu ára stráknum í manni sem elskar skarplega fram sett og einföld ævintýr með forynjum og finngálknum. Teiknimyndaveruleikinn gerir þessum böndum síst einhvern miska. Spyrjið bara Iron Maiden.
Svartþungarokkið er þó, eins þversagnakennt og það kann að hljóma, ein frjóasta undirstefnan hvað tilraunastarfsemi í sjálfri tónlistinni varðar. Ímyndarvinna hefur hins vegar ekki sveiflast í sömu átt. Sveitir eins og Liturgy og Deafheaven, sem leika afbrigði af svartþungarokki, hafa verið úthrópaðar af reglugerðarriddurum þar sem sú fyrsta lítur út eins og neðanjarðarrokkband frá níunda áratugnum (hvítir bolir!) og Deafheaven klæðir sig eins og Interpol. Svartþungarokkslöggan var ekki lengi að gefa út handtökuskipun. Tónlistin skiptir engu.
Kannski er þetta ekki mikið öðruvísi annars staðar. Tónlistartegundum fylgir ávallt ákveðin tíska sem er alveg sæmilega niðurnjörvandi. Hefðir skapast sem fylgt er í blindni. Lengi vel litu allir klassískir geisladiskar eins út, allir kántrílistamenn voru með hatt og allir svartþungarokkarar stafa sveitarnöfn sín með letri sem minnir á kræklóttar trjágreinar. Ég á enn eftir að fá íslenska kynningarmynd af svartþungarokkssveit hvar meðlimir eru skellihlæjandi og með fíflagang. Mér rann kalt vatn á milli skinns og hörunds eftir að hafa skrifað þessa setningu. Ég held að ég myndi ekki meika þannig ljósmynd…
Deildu!
